Yeni Türk Ticaret Kanununda Denetim Konusuna Bakış

Yeni Türk Ticaret Kanunu artık patronun söz hakkını ortadan kaldırıyor ve işini titizlikle yapan denetçiye büyük yetkiler veriyor. Yeni TTK. İle şirketlerin finansal tablolarının bir diğer deyişle hesaplarının denetlenmesi sistemi tamamen değişmiştir. Önceki yasada  A.Ş.de uzman olması bile istenmeyen bir murakıp sistemi bulunmakta idi ve ltd. şirketlerde ise bu organ da yoktu. Yeni yasa sermaye şirketlerinin ya bir bağımsız denetleme kuruluşu veya yeminli mali müşavir ya da serbest muhasebeci mali müşavirin denetçi olabilecekleri hükmünü ve finansal tablolar ile raporların ve muhasebenin sürekli olarak denetlenmesi esasını getirmiştir.

Ticaret kanunumuzun 397. Maddesinde “Anonim şirketin ve şirketler topluluğunun finansal tabloları denetçi tarafından, uluslararası denetim standartlarıyla uyumlu Türkiye Denetim Standartlarına göre denetlenir. Yönetim kurulunun yıllık faaliyet raporu içinde yer alan finansal bilgilerin, denetlenen finansal tablolar ile tutarlı olup olmadığı ve gerçeği yansıtıp yansıtmadığı da denetim kapsamı içindedir.” Tanımlaması ile denetçinin yetki sınırlarını çizerken “Denetçinin denetiminden geçmemiş finansal tablolar ile yönetim kurulunun yıllık faaliyet raporu düzenlenmemiş hükmündedir.”tanımlaması ile de denetçinin sermaye şirketlerinde en önemli organ olduğunu da bize gösteriyor şimdi kanundan denetçi ve denetim ile ilgili önemli konuları özetleyecek olursak.

TTK’de tanımlanan denetçiler

1. İşlem denetçisi

2. Bağımsız denetçi

3. Özel denetçi

İşlem denetçisinin görevleri;

1- Sermaye şirketlerinin kuruluş işlemlerinin denetlenmesi,

2- Birleşme sözleşmesi ve birleşme raporunun denetlenmesi,

3- Bölünme sözleşmesi ve bölünme planının denetlenmesi,

4- Tür değiştirme planının ve tür değiştirme raporunun denetlenmesi,

5- Sermaye artırımının ve azaltılmasının denetlenmesi,

6- Diğer işlemlerin denetimi

Bağımsız denetçinin görevleri;

1- Sermaye şirketlerinin finansal tablolarının Türkiye Muhasebe Standart’larına, TTK’ya ve Esas sözleşmenin finansal tablolara ilişkin hükümlerine uygun olarak hazırlanıp hazırlanmadığına dair görüş bildirecek kapsamda denetlenmesi,

2- Yönetim Kurulu tarafından düzenlenen yıllık faaliyet raporlarında yer alan finansal bilgilerin denetlenmesi,

3- Şirketi tehdit eden risklerin, bunların tespit edilmesini sağlayan sistemlerin mevcut olup olmadığının ve bu konularla ilgili çözüm önerilerinin Yönetim Kurulu’na rapor edilmesi

Özel denetçinin görevleri;

Eğer denetçiler bağlı şirketin, hâkim şirketle veya diğer bağlı bir şirketle ilişkilerinde hilenin veya dolanın varlığını belirtir şekilde görüş bildirmişse, bağlı şirketin her pay sahibi, bu konunun açıklığa kavuşturulması amacıyla, şirket merkezinin bulunduğu yerdeki asliye ticaret mahkemesinden özel denetçi atanmasını isteyebilecektir.

Özel denetim, amaca yararlı bir süre içinde ve şirket işleri gereksiz yere aksatılmaksızın yapılacaktır. Yönetim kurulu, şirketin defterlerinin, yazışmaları dâhil yazılarının, kasa, kıymetli evrak ve mallar başta olmak üzere, varlıklarının incelenmesine izin verecektir.

Özel denetçi, incelemenin sonucu hakkında, şirketin sırlarını da koruyarak, mahkemeye ayrıntılı bir rapor verecektir.

Kimler denetçi olabilir?

 Denetçi; ancak ortakları, yeminli malî müşavir veya serbest muhasebeci malî müşavir unvanını taşıyan bir bağımsız denetleme kuruluşu olabilecektir. Genel kural denetçinin denetim kuruluşu olmasıdır.

İstisnası ise, orta ve küçük ölçekli anonim şirketler, bir veya birden fazla yeminli mali müşaviri veya serbest muhasebeci malî müşaviri denetçi olarak seçebileceklerdir. Bağımsız denetleme kuruluşlarının kuruluş ve çalışma esasları ile denetleme elemanlarının nitelikleri Sanayi ve Ticaret Bakanlığı tarafından hazırlanan, Bakanlar Kurulunca yürürlüğe konulacak bir yönetmelikle düzenlenir.

Denetçiler ile ilgili kısıtlamalar kimler denetçi olamaz?

 Aşağıdaki hallerden birinin varlığında, yeminli mali müşavir, serbest muhasebeci mali müşavir, bağımsız denetleme kuruluşu ve bunun ortaklarından biri ve bunların ortaklarının yanında çalışan veya bu cümlede anılan kişilerin mesleği birlikte yaptıkları kişi veya kişiler, ilgili şirkette denetçi olamaz. Şöyle ki, önceki cümlede sayılanlardan biri;

a)      Denetlenecek şirkette pay sahibiyse,

b)      Denetlenecek şirketin yöneticisi veya çalışanıysa veya denetçi olarak atanmasından önceki üç yıl içinde bu sıfatı taşımışsa,

c)      Denetlenecek şirketle bağlantısı bulunan bir tüzel kişinin, bir ticaret şirketinin veya bir ticari işletmenin kanuni temsilcisi veya temsilcisi, yönetim kurulu üyesi, yöneticisi veya sahibiyse ya da bunlarda yüzde yirmiden fazla paya sahipse yahut denetlenecek şirketin yönetim kurulu üyesinin veya bir yöneticisinin alt veya üst soyundan biri, eşi veya üçüncü derece dâhil, üçüncü dereceye kadar kan veya yakın hısımıysa,

d)     Denetlenecek şirketle bağlantı hâlinde bulunan veya böyle bir şirkette yüzde yirmiden fazla paya sahip olan bir işletmede çalışıyorsa veya denetçisi olacağı şirkette yüzde yirmiden fazla paya sahip bir gerçek kişinin yanında herhangi bir şekilde hizmet veriyorsa,

e)      Denetlenecek şirketin defterlerinin tutulmasında veya finansal tablolarının düzenlenmesinde denetleme dışında faaliyette veya katkıda bulunmuşsa,

f)       Denetlenecek şirketin defterlerinin tutulmasında veya finansal tablolarının çıkarılmasında denetleme dışında faaliyette veya katkıda bulunduğu için (e) bendine göre denetçi olamayacak gerçek veya tüzel kişinin veya onun ortaklarından birinin kanuni temsilcisi, temsilcisi, çalışanı, yönetim kurulu üyesi, ortağı, sahibi ya da gerçek kişi olarak bizzat kendisi ise,

g)      (a) ilâ (f) bentlerinde yer alan şartları taşıdığı için denetçi olamayan bir denetçinin nezdinde Çalışıyorsa,

h)     Son beş yıl içinde denetçiliğe ilişkin meslekî faaliyetinden kaynaklanan gelirinin tamamının yüzde otuzundan fazlasını denetlenecek şirkete veya ona yüzde yirmiden fazla pay ile iştirak etmiş bulunan şirketlere verilen denetleme ve danışmanlık faaliyetinden elde etmişse ve bunu cari yılda da elde etmesi bekleniyorsa, denetçi olamaz.

Bir bağımsız denetleme kuruluşunun, bir şirketin denetlenmesi için görevlendirdiği denetçi yedi yıl arka arkaya o şirket için denetleme raporu vermişse, o denetçi en az iki yıl için değiştirilir.(Denetçi, denetleme yaptığı şirkete, vergi danışmanlığı ve vergi denetimi dışında,

Danışmanlık veya hizmet veremez, bunu bir yavru şirketi aracılığıyla yapamaz

Denetçinin, işlem denetçilerinin ve özel denetçilerin sorumlulukları nelerdir?

1.  Şirketin ve şirketler topluluğunun yılsonu ve konsolide finansal tablolarını, raporlarını, hesaplarını denetleyen denetçi; şirketin kuruluşunu, sermaye artırımını, azaltılmasını, birleşmeyi ve bölünmeyi, tür değiştirmeyi, menkul kıymet ihracını veya herhangi bir diğer şirket işlem ve kararını denetleyen işlem denetçisi ve özel denetçiler; kanuni görevlerinin yerine getirilmesinde kusurlu hareket ettikleri takdirde, hem şirkete hem de pay sahipleri ile şirket alacaklılarına karşı verdikleri zarar dolayısıyla sorumludur.
2. Denetçi, işlem denetçisi ve özel denetçi, bunların yardımcıları ve bağımsız denetleme kuruluşunun denetleme yapmasına yardımcı olan temsilcileri, denetimi dürüst ve tarafsız bir şekilde yapmak ve sır saklamakla yükümlüdürler.
3. Faaliyetleri sırasında öğrendikleri, denetleme ile ilgili olan iş ve işletme sırlarını izinsiz olarak kullanamazlar. Kasten veya ihmal ile yükümlerini ihlal edenler şirkete ve zarar verdikleri takdirde bağlı şirketlere karşı sorumludurlar. Zarar veren kişi birden fazla ise sorumluluk müteselsildir.

Denetim hangi standartlara göre yapılacak?

Finansal tabloların denetimi, Uluslararası Denetim Standartları ile uyumlu olarak, Türkiye Denetim Standartları Kurulu’nun (TDSK) yayınlayacağı Türkiye Denetim Standartları’na göre denetlenecektir. TDSK kurulana kadar bu yetki TÜRMOB’dadır. Rapor, açık, anlaşılır, basit ve geçmiş yılla karşılaştırmalı olarak düzenlenecektir.

Bağımsız denetime tabi olacak şirketler

1.  Anonim şirketler
2. Limitet şirketler
3. Sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketler

Bağımsız denetime tabi olacak finansal tablolar;

1.  Finansal durum tablosu ( bilanço )
2. Kapsamlı gelir tablosu
3. Nakit akış tablosu
4. Özkaynak değişim tablosu
5. Dipnotlar

Denetim sırasında yönetim kurulunun yükümlülükleri

 Şirketin yönetim kurulu, finansal tabloları ve yönetim kurulunun yıllık faaliyet raporunu düzenlettirip onaylayarak, gecikmeksizin, denetçiye vermelidir. Yönetim kurulu, şirketin defterlerinin, yazışmalarının, belgelerinin, varlıklarının, borçlarının, kasasının, kıymetli evrakının, envanterinin incelenerek denetlenebilmesi için denetçiye gerekli imkânları sağlamalıdır

Bağımsız denetçinin seçimi

 Denetçi, şirket genel kurulunca; topluluk denetçisi, ana şirketin genel kurulunca seçilecektir.

Denetçinin, her faaliyet dönemi (faaliyet döneminin 4.Ayına kadar) ve her hâlde görevini yerine getireceği faaliyet dönemi bitmeden seçilmesi şarttır. İlk uygulama yılı olan 2013 yılında şirketler 31 Mart 2013 tarihine kadar denetçilerini seçmek zorundadırlar. Seçimden sonra, yönetim kurulu, gecikmeksizin denetleme görevini hangi denetçiye verdiğini ticaret siciline tescil ettirecek, bu durumu ayrıca Türkiye ticaret sicili gazetesi ile şirketin internet sitesinde ilan edecektir.

Denetçinin görevden alınması

 Denetçi, denetleme görevinden ancak mahkeme kararıyla alınabilecektir.Görevden alma davası, şirket merkezinin bulunduğu yerdeki asliye ticaret mahkemesine açılacaktır.

Görevden alma davası;

a) yönetim kurulunca veya

b) sermayenin yüzde onunu, halka açık şirketlerde ise esas veya çıkarılmış sermayenin yüzde

beşini oluşturan pay sahiplerince açılabilecektir.

Mahkeme ilgilileri ve seçilmiş denetçiyi dinleyerek, seçilmiş denetçinin şahsına ilişkin haklı bir sebebin gerektirmesi, özellikle de onun taraflı davrandığı yönünde bir kuşkunun varlığı halinde denetçiyi görevden alacak ve başka bir denetçiyi bu görev için atayacaktır.

Denetçinin denetleme sözleşmesini feshetmesi

 Denetçi, denetleme sözleşmesini sadece haklı bir sebebin varlığında veya görevden alınma davası açılmışsa feshedebilecektir. Taraflar arasındaki, görüş yazısına ilişkin fikir ayrılıkları, görüş yazısına ilişkin sınırlama veya kaçınma, haklı sebep sayılmayacaktır. Denetçinin sözleşmeyi feshinin yazılı ve gerekçeli olması gerekmektedir. Denetçi fesih tarihine kadar elde ettiği sonuçları genel kurula sunmakla yükümlü olup, bu sonuçları bir rapor halinde genel kurula verecektir

Şirket ile Denetçi arasındaki görüş ayrılıkları

1.  Denetçi ile Şirket arasında doğan görüş ayrılıkları hakkında, yönetim kurulunun veya Denetçinin istemi üzerine şirketin merkezinin bulunduğu yerdeki asliye ticaret mahkemesi Dosya üzerinden karar verir.
2. Dava giderlerinin borçlusu şirkettir.
3. Denetçi, şirketin hâkim şirketle veya topluluk şirketleriyle ilişkileriyle ilgili olarak sınırlı Olumlu görüş veya kaçınma yazısı yazmışsa Yönetim Kurulu, Şirket’in topluluk tarafından zarar uğratıldığını açıklamışsa, Asliye Ticaret Mahkemesi, bu ilişkiyi incelemek için özel denetçi atayabilir.

Denetim sonucu düzenlenecek denetim raporu

 Finansal tablolara ilişkin verilecek denetim raporunda Denetimin türü, kapsamı, niteliği ve

Sonuçlarını geçmiş yıllarla karşılaştırmalı olarak sunulur ve aşağıdaki konular açıkça

İfade edilir:

1. Defter tutma düzeninin, finansal tabloların ve topluluk finansal tablolarının, kanun ile

Esas sözleşmenin finansal raporlamaya ilişkin hükümlerine uygun olup olmadığı,

1. Denetim kapsamında istenen bilgi ve belgelerin YK tarafından eksik olarak sunulup Sunulmadığı
2. Öngörülen hesap planına uygun tutulup tutulmadığı
3. TMS çerçevesinde, şirketin malvarlığı, finansal ve karlılık durumunun resmini gerçeğe uygun olarak ve dürüst bir şekilde yansıtıp yansıtmadığı
4. Ayrıca, Şirket’i tehdit riskleri ve bunları tespit etmeye yönelik sistemlerin mevcut olmaması halinde, buna ilişkin çözüm önerilerini içeren ayrı bir rapor sunulur.
5. Yıllık faaliyet raporuna ilişkin verilecek denetim raporunda verilen finansal bilgilerin ve bunlara dayalı irdelemelerin finansal tablolarla tutarlılığı ve gerçeğe uygunluğu değerlendirilir

Tüm raporlar denetçi tarafından imzalanarak, Yönetim Kurulu’na sunulur. Sunulacak denetçi raporunda olumlu görüş dışında aşağıdaki şekillerde de görüş verilebilir:

Sınırlı Olumlu Görüş: Finansal tabloların şirketin yetkili kurullarınca düzeltilebilecek aykırılıklar içerdiği ve bu aykırılıkların tablolarda açıklanmış sonuca etkilerinin kapsamlı ve büyük olmadığı durumlarda verilir. Sınırlamanın konusu, kapsamı ve düzeltmenin nasıl yapılabileceği sınırlandırılmış olumlu görüş yazısında açıkça gösterilir

Olumsuz Görüş: Sınırlı olumlu görüşe yol açan hususların finansal tablolar üzerindeki etkisinin kapsamlı ve büyük olduğu durumlarda verilir.

Görüş Bildirmekten Kaçınma: Şirket defterlerinde, denetlemenin yapılmasına ve sonuçlara varılmasına olanak vermeyen ölçüde belirsizliklerin bulunması veya şirket tarafından denetlenecek hususlarda önemli kısıtlamaların yapılması hâlinde denetçi, bunları ispatlayabilecek delillere sahip olmasa bile, gerekçelerini açıklayarak görüş vermekten kaçınabilir.

Olumsuz görüş yazılan veya görüş verilmesinden kaçınılan durumlarda genel kurul, söz konusu finansal tablolara dayanarak, özellikle açıklanan kâr veya zarar ile doğrudan veya dolaylı bir şekilde ilgili olan bir karar alamaz

• Yönetim Kurulu 4 gün içinde Genel Kurulu çağırır ve istifa eder
• Yeni Yönetim Kurulu 6 ay içinde olumlu görüş alacak şekilde finansal tabloları hazırlatır ve denetim raporu ile birlikte Genel Kurul’a sunar.
• Sınırlı olumlu görüş verilen hallerde, Genel Kurul gerekli önlem ve düzeltmeleri de karara bağlar.

Anonim şirketin ve topluluğun finansal tablolarını düzenlemekle yükümlü ana şirketin yönetim kurulu, bilanço gününden itibaren altı ay içinde; finansal tabloları, yönetim kurulunun yıllık faaliyet raporunu, kâr dağıtımına ilişkin genel kurul kararını, denetçinin verdiği görüşü ve genel kurulun buna ilişkin kararını, Türkiye Ticaret Sicili Gazetesinde ilan ettirir ve şirketin internet sitesine koyar.

Artık denetim kavramı ile tanışan şirketlere öneriler

 1.      Şirketler değişime hazır olmalı ve gereken önemi vermelidirler

 Bağımsız dış denetime hazırlık için ilk adım olarak işletmelerin şirket kültürlerini değiştirmeleri ve muhasebe ve finansal raporlamaya gerekli önemi vermeleri gerekmektedir.

İşletme yöneticilerinin muhasebe, finansman ve vergi konularında fikir sahibi olmaları, bu

konuda eğitimler almaları gerekmektedir. Muhasebe ve finans bölümlerinde çalışan kişilerin UFRS ve TTK konusunda yeterli eğitim almaları ve bağımsız denetimin gereklilikleri hakkında bilgi sahibi olmaları sağlanmalıdır.

2.      Denetlenmeden denetleyin

 İşletmelerin bağımsız denetime hazır olmaları için önce kendi içinde bir iç denetim sistemi oluşturmaları önerilmektedir. İç denetçiler tarafından yapılan çalışmalar şirketin bağımsız denetime hazır olması açısından büyük önem taşımaktadır. İç denetçilerin gerçekleştirdikleri çalışmalar bağımsız dış denetçiler için önemli bir kanıt kaynağıdır ve denetçilerin işlerini kolaylaştırır. Bağımsız dış denetçiler, iç denetçilerin çalışmalarından faydalanırlarsa denetim

Maliyetleri de azalacaktır.

3.      Uzman danışmanlardan destek alın denetim Komitesi Kurun

 Bağımsız denetime hazır olmak için atılması önerilen bir diğer adım da denetim komitesi

Kurulmasıdır. “Denetim Komitesi” fiili olarak denetim yapan bir organ değildir. Bağımsız denetim kuruluşunun seçimi, bağımsız denetim sözleşmelerinin hazırlanarak bağımsız denetim sürecinin başlatılması ve bağımsız denetim kuruluşunun her aşamadaki çalışmaları denetim komitesinin gözetiminde gerçekleştirilmelidir.

4.      Şirket içi eğitimi önemseyin bilgi akışını düzenleyin

 Denetim firması için etkin ve kaliteli bir bağımsız dış denetim yapılabilmesi için şirketin Bağımsız denetçiye gerekli olan tüm bilgileri eksiksiz ve doğru olarak sunmak zorundadır. Şirketler bu zorunluluk ile ilgili olarak kendi çalışanlarını eğitmek ve denetçi ile işbirliği Yapmaları için teşvik etmek zorundadırlar. Yeni TTK kapsamında mali tabloların denetimden geçmesi için sunulamaması durumunda yönetim kurulu sorumlu olmakta ve 3 ay ile 2 yıl arasında hapis cezasına maruz kalabilmektedir.

5.      Formasyonlu denetçiyi bulun

 Şirketler birlikte çalışacakları denetim firmasını seçtikten sonra denetçi ile görüşmeler Yaparak denetimin türü, amacı, kapsamı, süresi konusunda sözleşme yapmalıdır. İleride çıkabilecek sorunları önleyici bir rol oynaması bakımından sözleşmelerin hazırlanması bağımsız dış denetime hazırlık faaliyetleri arasında mutlaka yer almalıdır.

Yeni ticaret yasamızda denetim konusunu incelediğim bu yazıda görülüyor ki artık şirketlerimiz için denetim kavramı önemli bir kavram olarak karşılarına çıkmaktadır. Türk Ticaret Kanununun yürürlüğe girmesi muhtelif tarihlerde ve kısım kısım olacaktır. Yeni Türk Ticaret kanunumuz konusunda yapılacak bilgilendirme toplantılarına şirket yetkililerinin bilhassa şirket sahiplerinin katılmaları şirketler için en önemli konu olan denetim konusunu iyi öğrenmeli ve kanun yürürlüğe girdiğinde yasaya uygun çalışacak denetçiler seçmek için bugünden faaliyete geçmelidirler.