Yabancıların Türkiye’de Çalışma İzinleri

4817 sayılı Yabancıların Çalışma İzinleri hakkında kanuna ve bu kanunun uygulama yönetmeliğine göre yabancılar, alacakları çalışma izinleri ile bir işveren yanında bağımlı çalışabilecekleri gibi, bağımsız (kendi nam ve hesabına) olarak da çalışabileceklerdir.

Buna göre, çalışma izinleri  3 grupta verilmektedir:

1. Süreli İzin

Türkiye’nin taraf olduğu ikili ya da çok taraflı sözleşmelerde aksi öngörülmedikçe, iş piyasasındaki durum, çalışma hayatındaki gelişmeler, istihdama ilişkin sektörel ve ekonomik konjonktür değişiklikleri dikkate alınarak, yabancının ikamet izninin süresi ile iş sözleşmesinin veya işin süresine göre, belirli bir işletme ve belirli bir meslekte çalışmak üzere en çok 1 yıl süreyle verilir.

Bakanlık, süreli çalışma izninin geçerlilik alanını şehir, idari sınır veya coğrafi bölge gibi girdileri baz alarak genişletebilir veya daraltabilir. Bu durumun uygulanması halinde, Bakanlık bu kararını çalışma izini bildiriminde bulunduğu ilgili mercilere bildirir.

Bir yıllık kanuni çalışma süresinden sonra; aynı iş yeri veya aynı işletme ve aynı meslekte çalışmak üzere çalışma iznin süresi en fazla “2 yıl” daha uzatılabilir.

Üç yıllık kanuni çalışma süresinin sonunda, aynı meslekte ancak bu defa dilediği işverenin yanında çalışmak üzere çalışma izninin süresi en fazla “3 yıl” daha uzatılabilir.

Türkiye’ye çalışmak üzere gelen bir yabancının beraberinde veya daha sonra getirmiş olduğu eş ve bakmakla yükümlü olduğu çocuklarına da yabancının kendisi ile birlikte en az “5 yıl” kanuni ve kesintisiz ikamet etmiş olmaları kaydıyla Kanun ve Yönetmelik hükümlerine göre süreli çalışma izni verilebilir.

   2. Süresiz İzin

Türkiye’nin taraf olduğu ikili ya da çok taraflı sözleşmelerde aksi öngörülmedikçe, Türkiye’de en az “8 yıl” kanuni ve kesintisiz ikamet eden veya toplam “6 yıllık” kanuni çalışması olan yabancılara, iş piyasasındaki durum ve çalışma hayatındaki gelişmeler dikkate alınmaksızın ve belirli bir işletme, meslek, mülki veya coğrafi alanla sınırlandırılmaksızın verilebilir.

Yabancının en az 8 yıl kanuni ve kesintisiz ikamet etmiş olması koşulunun yerine getirildiği emniyet makamlarından alınacak belge ile kanıtlanır. Bu belge diğer belgelerle birlikte Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığına süresiz çalışma izni başvurusu sırasında iletilir.

Yabancının en az “8 yıl” kanuni kesintisiz ikamet etmiş olması koşulunun yerine getirilip getirilmediği değerlendirilirken, öğrenimde geçen süreler dikkate alınmaz. Ancak, yabancının beraberinde Türkiye’ye gelerek, yabancı ile birlikte ikamet eden, aynı zamanda öğrenim gören eş ve çocuklarının öğrenim süreleri ikametten sayılır.

Yabancının toplam “6 yıllık” kanuni çalışmasının bulunması koşulunun yerine getirildiği hususu ilgili mercilerden alınacak belge ile kanıtlanır ve bu belge diğer belgelerle birlikte Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığına süresiz çalışma izni başvurusu sırasında iletilir. Süresiz çalışma izni verilen yabancıların ikamet izin süreleri, yabancıların ikamet ve seyahatlerine ilişkin mevzuata göre İçişleri Bakanlığınca belirlenir.

Süresiz çalışma izni, kapsamında bir değişiklik olmadığı sürece, ikamet izin sürelerine bağlı olarak kullanılır. Emniyet makamlarınca, süresiz çalışma iznine istinaden verilen ikamet izin sürelerinin uzatılmaması halinde Bakanlığa bilgi verilir .

  3. Bağımsız İzin

Bağımsız çalışacak yabancılara Türkiye’de en az “5 yıl” kanuni ve kesintisiz ikamet etmiş olmaları, çalışmalarının, ekonomik kalkınma açısından katma değer yaratması ve istihdam üzerinde olumlu etki yapacak olması koşulu ile verilebilir.

İstihdam üzerindeki etkinin belirlenmesinde ilgili mercilerin görüşleri de dikkate alınır. Bağımsız çalışacak yabancının en az “5 yıl” kanuni ve kesintisiz ikamet etmiş olması koşulunun yerine getirildiği emniyet makamlarından alınacak belge ile kanıtlanır. Bu belge diğer belgelerle birlikte Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığına bağımsız çalışma izni başvurusu sırasında iletilir.

Yabancının en az “5 yıl” kanuni ve kesintisiz ikamet etmiş olması koşulunun yerine getirilip getirilmediği değerlendirilirken, öğrenimde geçen süreler dikkate alınmaz. Diğer taraftan, yabancının beraberinde Türkiye’ye gelerek, yabancı ile birlikte ikamet eden, aynı zamanda öğrenim gören eş ve çocuklarının, öğrenim süreleri ikametten sayılır

Bağımsız çalışma izni verilen yabancıların ikamet izin süreleri, yabancıların Türkiye’de ikamet ve seyahatlerine ilişkin mevzuata göre İçişleri Bakanlığınca belirlenir. Bağımsız çalışma izni, işin mahiyeti değişmediği sürece yabancı tarafından ikamet izin sürelerine bağlı olarak kullanılır.

Emniyet makamlarınca, bağımsız çalışma iznine istinaden verilen ikamet izin sürelerinin uzatılmaması halinde Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığına bilgi verilir .

Bağımsız çalışma izninin değerlendirilmesinde dikkate alınmak üzere; yabancının faaliyetinin, ulusal ekonomiye sağlayacağı katkı ve yabancının icra edeceği faaliyet için yeterli miktarda gelire sahip olduğunu kanıtlayan belgeler, diğer belgelerle birlikte Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığına iletilmesi istenebilir.

Bağımsız çalışma izni verilmesi uygun bulunan yabancıya, bağımsız çalışabileceğine ilişkin “Bağımsız Çalışma İzni Müracaat Belgesi” verilir. Bağımsız çalışma izni belgesi, verildiği tarihten itibaren “3 ay” süreyle geçerlidir.

Yabancıya, iş yerini kurmasının ardından, ticaret sicil kaydını Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığına ibraz etmesi halinde bağımsız çalışma izni verilebilir.

Yabancıların Çalışma İzin Taleplerinde Zorunlu Olan Değerlendirme Kriterleri

 1. Çalışma izni talep edilen iş yerinde en az 5 T.C. vatandaşının istihdamı zorunludur. İzin isteyen yabancının şirket ortağı olması halinde 5 kişilik istihdam şartı, Bakanlıkça verilecek 1 yıllık çalışma izninin son 6 ayı için aranır. Aynı işyerinde birden fazla yabancı için çalışma izni talebinde bulunulması durumunda, çalışma izni verilen ilk yabancıdan sonraki her bir yabancı için ayrı ayrı 5 T.C. vatandaşı istihdamı aranır.

2. İş yerinin ödenmiş sermayesinin en az 100.000 TL veya brüt satışlarının en az 800.000 TL veya son yıl ihracat tutarının en az 250.000 ABD Doları olması gerekmektedir.

3. Dernek ve vakıflarda çalışacak yabancılara ilişkin izin taleplerinde 2. madde, yabancı devlet hava yollarının Türkiye temsilciliklerinde, eğitim sektörü ve ev hizmetlerinde çalışacak yabancıların çalışma izni başvurularının değerlendirilmesinde ise, 1. ve 2. maddeler uygulanmayacaktır.

4. İzin isteyen şirket ortağı yabancının, 40.000 TL’den az olmamak üzere sermaye payının en az % 20 olması zorunludur.

5. İşveren tarafından yabancıya ödeneceği beyan edilen aylık ücret miktarının yabancının görev ve yetkinliği ile bağdaşır seviyede olması zorunludur. Buna göre, başvuru tarihi itibariyle yürürlükte bulunan asgari ücret tutarı dikkate alınmak suretiyle yabancıya ödenecek ücretin en az:

• Üst düzey yöneticiler, pilotlar ve ön izin talebinde bulunan mühendis ve mimarlar için asgari ücretin 6,5 katı,
• Birim veya şube müdürleri ile mühendis ve mimarlar için asgari ücretin 4 katı,
• Uzmanlık ve ustalık gerektiren işlerde çalışacaklar, öğretmenler ile psikolog, fizyoterapist, müzisyen ve sahne sanatçısı unvanlarında çalışacak yabancılar için asgari ücretin 3 katı,
• Ev hizmetlerinde çalıştırılacak yabancılar için en az asgari ücret, yukarıda sayılanlar dışındaki diğer mesleklerde ( Satış elemanı, pazarlama – ihracat görevlisi gibi görevler ) çalışacak yabancılar için asgari ücretin 1,5 katı olması gerekmektedir.
• Turizm – Animasyon organizasyon firmalarında akrobat ve benzeri unvanlarda çalışacak yabancılar ile masör, masöz ve SPA terapisti gibi işlerde çalışacak yabancılar için asgari ücretin 2 katı.

6. Bünyelerinde izinli masaj salonu bulunduğunu kanıtlayan Kültür ve Turizm Bakanlığından belgeli en az 4 yıldızlı turizm işletmeleri ile belgeli tatil köylerinin, masör, masöz ve SPA terapisti gibi uzmanlık ve ustalık gerektiren talepleri değerlendirmeye alınacak, bu kapsamda bulunmayan işletme ve iş yerlerinin talepleri ise uygun bulunmayacaktır.

7.  Eğlence sektörünün ve turizm – animasyon organizasyon firmalarının uzmanlık ve ustalık gerektiren işlerinde istihdam edilecek yabancılar için en az 10 T.C. vatandaşı çalıştırılması halinde her 1 yabancı için ayrı ayrı 5 T.C. vatandaşı istihdamına ilişkin kota ayrıca uygulanmayacaktır.

8. Türkiye’nin taraf olduğu ikili ya da çok taraflı sözleşmelerde hüküm bulunan haller ile kamu kurum ve kuruluşlarınca sözleşme veya ihale usulleriyle mal ve hizmet alımı işlerinde çalıştırılacak yabancılara ilişkin çalışma izin taleplerinin değerlendirilmesinde 1. ve 2. maddelerde belirlenen kriterler uygulanmayacaktır.

9. İleri teknoloji gerektiren işlerde veya aynı vasıflarda Türk uzmanın bulunmadığı hallerde Genel Müdürlük makamınca verilecek onay üzerine 1. ve 2. maddelerle belirlenen kriterler uygulanmayacaktır.

10. Özellik Arz eden Doğrudan Yabancı Yatırım koşullarını taşıyan işletmelerde kilit personel dışında istihdam edilecek yabancılar için, 1. madde ile belirlenen kriter, işletmenin ülke çapındaki tüm iş yerlerinde çalışan T.C. vatandaşı sayısı esas alınarak uygulanır.

 4817 Sayılı Yabancıların Çalışma İzinleri Hakkında Kanunun Kapsamı Dışında Kalanlar (Çalışma İzni Alması Gerekmeyenler)

1. Karşılıklılık ilkesi, uluslararası hukuk ve Avrupa Birliği hukuku esasları dikkate alınarak çalışma izninden muaf tutulan yabancılar,
2. Doğumla Türk vatandaşı olup da çıkma izni almak suretiyle Türk vatandaşlığını kaybedenler ve üçüncü dereceye kadar olan alt soyları,
3. 231 sayılı Basın Yayın ve Enformasyon Genel Müdürlüğünün Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname kapsamına giren ve Basın Yayın ve Enformasyon Genel Müdürlüğünce basın kartı verilmiş bulunan yabancılar,
4. Bakanlıklar ile kamu kurum ve kuruluşlarınca kanunla verilen yetkiye dayanarak çalışma izni verilen veya istihdam edilen yabancılar 4817 sayılı Kanunun kapsamı dışındadır.

Yabancıların Çalışmalarının Yasak Olduğu Meslek Ve Görevler

 1.     Diş tabipliği, dişçilik, ebelik, hasta bakıcılık

2.      Eczacılık

3.      Veterinerlik

4.      Özel hastanelerde sorumlu müdürlük

5.      Avukatlık

6.      Noterlik

7.      Özel veya kamu kuruluşlarında güvenlik görevlisi

8.   Kara suları dahilinde balık, istiridye, midye, sünger, inci, mercan ihracı, dalgıçlık, arayıcılık, kılavuzluk, kaptanlık, çarkçılık, katiplik, tayfalık vb.

9.      Gümrük müşavirliği (4458 sayılı Gümrük Kanununun 227. maddesi gereğince)

 Mavi Kart Sahipleri ve Mavi Kart Almaya Hak Kazananlar

Yabancıların Türkiye’de çalışmalarının izne bağlanması ve bu yabancılara verilecek çalışma izinlerinin düzenlenmesi ile ilgili usul ve esasların belirlendiği 4817 sayılı Yabancıların Çalışma İzinleri Hakkında Kanunun 2. maddesi ile “403 sayılı Türk Vatandaşlığı Kanununun 29. maddesinin ikinci cümlesi kapsamına girenler” 4817 Kanunun kapsamı dışında bırakılmıştır.

Ancak 403 sayılı Türk Vatandaşlığı Kanunu 5901 sayılı Kanunla yürürlükten kaldırılmış olup, 403 sayılı Kanunun 29. maddesi hükmü, 12/6/2009 tarihinde yürürlüğe giren 5901 sayılı Türk Vatandaşlığı Kanununun 28. maddesi olarak yeniden düzenlenmiştir.

5901 sayılı Türk Vatandaşlığı Kanunun 9/5/2012 tarihli ve 6304 sayılı Kanunla değişik 28. maddesinde;

“(1) Doğumla Türk vatandaşı olup da çıkma izni almak suretiyle Türk vatandaşlığını kaybedenler ve 3. dereceye kadar olan alt soyları, bu maddede belirtilen istisnalar dışında Türk vatandaşlarına tanınan haklardan aynen yararlanmaya devam ederler. Milli güvenliğe ve kamu düzenine ilişkin hükümler saklıdır.

(2) Bu madde kapsamında bulunan kişilerin, seçme ve seçilme, muafen araç veya ev eşyası ithal etme hakları ile askerlik hizmetini yapma yükümlülüğü yoktur. Bu kişilerin sosyal güvenliğe ilişkin kazanılmış hakları saklı olup bu hakların kullanımında ilgili kanunlardaki hükümlere tabidirler.

(3) Bu madde kapsamında bulunan kişiler, bir kadroya dayalı ve kamu hukuku rejimine tabi olarak asli ve sürekli kamu hizmeti görevlerinde bulunamazlar. Ancak kamu kurum ve kuruluşlarında işçi, geçici veya sözleşmeli personel olarak çalıştırılabilirler.” hükmü yer almaktadır.

Bu madde kapsamında bulunan kişilere, talepleri halinde yurt dışında dış temsilcilikler, yurt içinde ise il nüfus ve vatandaşlık müdürlüklerince bu maddede belirtilen haklardan faydalanabileceklerini gösteren Mavi Kart düzenlenmektedir.

Bu çerçevede; Mavi Kart sahibi olsun veya olmasın 5901 sayılı Kanunun 28. maddesi kapsamında bulunan yabancıların, yapılacak mesleğin icrasına ilişkin olarak ulusal mevzuatımızdaki yükümlülüklerin yerine getirilmesi ve özel kanunlarda yer alan hususlar saklı kalmak koşuluyla, 4817 sayılı Kanun hükümleri gereğince Bakanlığımızdan çalışma izni almalarına gerek bulunmamaktadır. Bu kapsamdaki çalışma izin talepleri de Bakanlıkça karşılanmamaktadır.

Bakanlıkça incelenen başlıca kriterler:

• İş piyasasındaki durum,
• Çalışma hayatındaki gelişmeler,
• İstihdama ilişkin sektörel, coğrafi ve ekonomik konjonktür,
• Yabancının yerini doldurabilecek aynı niteliğe sahip Türk personelin bulunmaması,
• Yabancı personelin mensup olduğu ülke,
• Yabancı personelin uzmanlık alanı, nitelik ve yetkinlikleri,
• Yabancının eğitim durumu,
• İşin özel niteliğini gösterir bilgiler,
• Çalışacağı iş yerinin ulusal ekonomiye katkısı vb konularda, Bakanlık uzmanlarınca değerlendirilerek karar verilir.

Ev Hizmetlerinde Yabancı Uyruklu Personel İstihdamı Koşulları

Ev hizmetlerinde yabancı uyruklu personel çalıştırmak üzere yapılan çalışma izni başvurularının son zamanlarda giderek artması nedeniyle, konunun istismarının önlenmesi ve izin verilen yabancıların güvenliği açısından aşağıdaki sınırlamaları getirildi.

1. Yaşlı ve hasta bakımı ile küçük çocuğu bulunanlar dışında konutlarda yabancı personele çalışma izni verilmeyecektir.
2. Bakım gerektirecek hastalığının bulunduğunun sağlık raporu ile kanıtlanması zorunludur.
3. Ciddi bakım gerektiren haller dışında erkek yabancılara konutlarda çalışma izni verilmeyecektir.
4. Bakanlıkça daha önce çalışma izni verilip uzatma başvurusunda bulunulan yabancının sosyal güvenlik primleri yatırılmadığının tespiti halinde, uzatma işlemi yapılmayacak olup ayrıca SGK tarafından işverene sigortasız işçi çalıştırmaya yönelik cezai işlem uygulanacaktır.

Yabancı İşçi Çalışma İznini Nasıl Alır?

Ev hizmetlerinde çalışmak isteyen yabancının en az 6 ay süreli ve süresi olmamış ikamet tezkeresi varsa, daimi ikamet ettiği ülkeye gitmeden doğrudan Bakanlığa başvuru hakkı vardır.

1. Yabancı personelin Türkiye’de kaçak durumda olmaması gerekir. Eğer kaçak durumda ise, İlgili Emniyet Müdürlüğüne başvuru yaparak kaçak kaldığı süreler için idari para cezasını ödemesi gereklidir.
2. Türkiye’de tekrar çalışmaya devam edebilmek için ilgili emniyet  müdürlüğünden “çıkışına binaen ikamet izni” alarak çalışma izin belgesi alımı için hazırlıklarını tamamlaması ve yurt dışına çıkış yapılmalıdır.

Çalışma izin başvuru dosyasını hazırlamış ve başvuru dosyası hazır olan yabancılar, daimi ikamet ettikleri Türk konsolosluklarına çalışma vize başvurusu yaparlar.

Çalışma izin başvurusu bakanlıkça onaylandıktan sonra, yabancı personel adayı daimi ikamet ettikleri Türk konsolosluklarına başvuru yaparak pasaportlarına çalışma vizelerini işlettirirler.

Çalışan yabancı çalışma vizeli olarak Türkiye’ye giriş yaptığı tarihten itibaren en geç 30 gün içinde çalışma amaçlı ikamet izni başvurusunu yapmakla yükümlüdür. Aksi halde çalışma izin belgesi geçersiz sayılır.