Torba Yasa Sonrası

Toplumun her kesiminin uzun süredir gündeminde olan borç yapılandırması, matrah artırımı ve stok beyanını içeren 6111 Sayılı Yasa (Torba yasa) uygulaması sona erdi.

Kanun ile yapılan düzenlemeler ve sağlanan imkânlar ile hiç şüphe yok ki pek çok mükellefin büyük bir sorunu çözüm buldu. 6111 Sayılı Yasa; kanun mükelleflerinin sorunlarına çözüm bulunmasının yanı sıra vergi idaresini ve vergi inceleme birimlerini de rahatlattı. Matrah artırımına ilişkin hükümlerden faydalanan mükelleflerin; 2006, 2007, 2008 ve 2009 yılları hesaplarının vergi incelemesine tabi tutulmayacak olması vergi idaresi ile vergi inceleme birimlerinin iş yüklerinden ciddi bir azalış anlamına geldi. Bu açıdan bakıldığında cari dönem incelemelerinin oldukça yoğunlaşacağı sonucuna ulaşılabilir.

Bu yazımızda sizlere Torba Yasadan sonra “Vergi mükelleflerini neler bekliyor?” u anlatmadan vergi idaresinin yeni vizyonundan bir pencere açmak isterim.

Tüm yaşantımızda teknolojinin gelişmesine bağlı olarak, vergi idaresinin de teknolojik alt yapısı son derece gelişmiş durumda. Ve teknoloji kullanılarak denetim yolu her geçen gün vergi idaremizde önem kazanmakta işte bunlardan biri;

Vergi idaresi MERAK (Merkezi Risk Analizi ve Katmanlaştırma Projesi) denilen bir projeyi uygulamaya 2010 yılında başlamıştı. 2011 yılında ise bu proje tamamen uygulanacak. Peki, nedir bu MERAK?

Bu proje, Gelir İdaresi Başkanlığı’nın faaliyet raporunda, mükelleflerin iç ve dış kaynak verileri kullanılarak, oluşturulmakta olan bir yazılım aracılığı ile riskli olanların bütünüyle istatistikî yöntemlere dayalı olarak tespit edilmesi olarak tanımlanmıştır.

Peki, bugüne kadar vergi idaresi bu işi nasıl yapıyordu diye sorabilirsiniz?

Bu güne kadar vergi idaresi, vergi incelemelerini mükelleflerin vergi beyanlarındaki hatalardan, sektör incelemelerinden, ihbar üzerine, diğer kurumlardan gelen bilgiler üzerine, düşük kar oluşuna, sahte belge kullanım tespitlerine ve verilmeyen beyanname veya beyanların sık düzeltilmesi gibi veriler kullanarak yapmaktaydı. Fakat bu şekilde yapılan vergi inceleme oranlarına ve kayıt dışılık durumuna baktığımızda çok enteresan bir tablo görmekteyiz: Vergi idaresi tüm vergi mükelleflerinin yaklaşık % 2,5’luk kısmını inceleyebilmekte, incelenen bu mükellefler grubunda da çok ciddi % 118’lere varan matrah farkları bulmakta olduğunu görmekteyiz.

Peki, vergi idaresinin bu yeni projesi sayesinde inceleme oranı artacak mı? diye yine bir soru soracak olursak; ve bu noktada vergi idaresinin “MERAK” (Merkezi Risk Analizi ve Katmanlaştırma Projesi) uygulamasını biraz irdeleyecek olursak:

Bu proje sayesinde mükellefler önce risk gruplarına göre sınıflandırılıyor. Sektörel değerlendirmeler yapılırken, sektör ortalamasından sapma gösteren mükellefler belirlenen risk faktörleri çerçevesinde, riskli mükellefler olarak tespit ediliyor ve bu mükellefler sapma gösterdiği konu ile ilgili olarak sınırlı vergi incelemesine tabi tutuluyor.

Tabi vergi idaresindeki yeni uygulamalar sadece bununla sınırlı değil. Bugüne kadar hayata geçirilen yeni, uygulamaları hatırlayacak olursak;

Akaryakıt programları ödeme kaydedici cihazlara bağlandı, alkollü içki ve sigarada bandrollü izleme sistemi kuruldu, Enerji sektöründe lisans alma zorunluluğu getirildi, akaryakıt ürünlerinde marker uygulaması başladı, Kayıt Dışı İstihdamla Mücadele Projesi kapsamında koordinatörlük kuruldu, 8 bin lirayı aşan tahsilât ve ödemeleri bankalar aracılığıyla yapılmaya başladı, kayıt dışı işlemlerin tespiti için mali kayıtları esas alan veri ambarı kuruldu, KDV iadelerinde listelerin elektronik ortamda gönderilmesi için altyapı hazırlandı, uygulama başlatıldı, elektronik defter uygulamasına geçilmesi ile ilgili çalışmalar tamamlandı, uygulama aşamasına gelindi. E- fatura uygulaması başlatıldı. Ba-Bs bildirimi uygulamaya konuldu. Tapu, banka, trafik, noter ve akademik odalara elektronik bildirim zorunluluğu getirildi. KDV iadelerinde Risk analiz projesi başladı.

İşte bütün bu bildirimler yukarıda bahsettiğimiz MERAK Projesinin ayaklarını oluşturmaktadır. Bu bildirimler Gelir İdaresinin Merkezi veri ambarında değerlendiriliyor. Başka bir ifade ile piyasadaki aşağı yukarı bütün iş ve işlemler elektronik olarak izlenip değerlendirilebiliyor. Elde edilen veriler sayesinde 914 ayrı kriter kullanılarak mükelleflerin faaliyette bulunduğu il, bölge ve Türkiye genelinde aynı sektörde faaliyette bulunan mükellefler karşılaştırılarak, beyanları, bildirimleri, bilançoları, gelir tabloları ve mizanları, muhasebe hesaplarındaki farklılıklar aykırılıklar veya gerçek verilerden uzaklıklar veya kendi aralarındaki uyumsuzluklar Türkiye genelindeki tüm mükellefler için 12 saat gibi kısa bir sürede tespit edilebiliyor.

MERAK Projesi ile vergi incelemesine alınan mükellefler hakkında tespit edilen hususlarda da % 97 oranında isabet sağlandığı Maliye Bakanlığı yetkilerince açıklandı. 2011 yılında ihbar ve şikâyetler dışındaki Vergi incelemeleri bu sisteme göre yapılacak.

Öte yandan, E-Tahsilât, on-line Araç Tescili, kredi kartıyla vergi tahsilâtı, E-Defter uygulaması, kısa mesaj uygulaması, yeni borçlar kanunu, yeni Ticaret yasası önümüzdeki süreçte bu projeyi çok daha güçlendirecek

Hal böyle olunca mükelleflerin 2011 yılından itibaren iş ve işlemlerinde gerekli hassasiyeti göstermeleri gerekiyor

Görüldüğü gibi klasik vergi inceleme dönemi sona eriyor. Defter ve belgelerin ibraz edilip, mükelleflerin tüm işlem ve hareketlerinin, tüm muhasebe kayıtlarının incelendiği dönemler geride kalıyor. Tabi bir başka pencereden bu şu demek; 6111 sayılı Kanun mükellefleri rahatlatırken, bundan sonraki süreçte ise daha dikkatli davranmaya zorladı. Bence bu çok önemli stratejik ve başarılı bir hamledir. Ben vergi mükellefi olan herkese bundan sonra işlerinde ve işlemlerinde çok daha dikkatli olmalarını öneriyorum yukarda kısaca anlattığım gibi artık Vergi idaresi gerek e devlet sistemi gerek yeni personel, donanım yapılanması gerekse son yasal değişiklikler ile kayıt dışı ile ciddi mücadele hazırlıklarını tamamlamış görünüyor torba yasa ve yukarıda kısmen anlattığım değişimleri doğru okumak gerekir   bana göre mi mesaj geçmişi temizle bundan sonrada düzgün çalış mesajı idi. Bundan sonrası Daha sonraki yazılarımızda Vergi idaresindeki değişimler ve uygulamalar ile alakalı daha ayrıntılı açıklamalar yazacağım.