Nevzat Erdağ Vergi, Sosyal Güvenlik ve İş Hukuku Uzmanı
Kur Korumalı TL Katılma Hesabı, tasarruflarını Türk Lirası olarak değerlendirmek isteyen mükelleflerin kurlardaki hareketlilik karşısında kur farkı koruması sağlarken aynı zamanda avantajlı kar paylaşım oranları ile birikimlerini değerlendirme fırsatı sunan katılma hesabıdır. Kur Korumalı mevduat hesabının amacı nedir? Merkez Bankası’nın faiz indirimi kararı ve ekonomi politikaları nedeniyle rekor kıran dövizin yükselişini bir nebze de olsa durdurmak için kur korumalı mevduat sistemi geliştirildi. Kur korumalı mevduat hesabı yatırımcıların TL cinsinden faizini garantilerken, kurda yaşanabilecek olası yükselişi de kaçırmamasını sağlayan dövize endeksli mevduat ürünü olarak sunuldu. Kur korumalı mevduat hesabı kapsamı genişletildi. Yabancı kişi ve şirketler de sisteme dahil. Kur korumalı mevduat hesabı , Türk Lirası’nın vade sonunda dolar, euro veya sterlin gibi dövizler karşısında faiz oranından daha fazla artması durumunda aradaki fark ödenmesini gerektiren, rekabetçi bir mevduat üründür. Bu sayede birikimlerinin kur kaynaklı herhangi bir kayıp yaşanmasının önüne geçilmesi amaçlanıyor.
Kurumlar Vergisi Kanununun geçici 14 üncü maddesinde Türk lirası mevduat ve katılma hesaplarına dönüşümün desteklenmesi kapsamında dönüşüm kuru üzerinden Türk lirasına çevrilen hesaplar ile ilgili olarak; kurumların bilançolarında yer alan yabancı paralarını, Türk lirasına çevirmeleri ve bu suretle elde edilen Türk lirası varlığı, bu kapsamda açılan en az üç ay vadeli Türk lirası mevduat ve katılma hesaplarında değerlendirmeleri durumunda yabancı paraların dönem sonu değerlemesinden kaynaklanan kur farkı kazançları ile bu varlıkların Türk lirasına çevrildiği tarihte oluşan kur farkları kurumlar vergisinden istisna tutulmuştur.
Cumhurbaşkanı Kararı ile, 30/9/2022 tarihli bilançolarında yer alan döviz varlıklarını 2022 yılı sonuna kadar kur korumalı mevduat ve katılma hesaplarına yatırıp en az üç ay vadeli olacak şekilde bu hesaplarda değerlendiren kurumların bu hesaplardan elde ettikleri kazançları da kurumlar vergisinden istisna edebilmekteydiler 26.01.2023 tarihli 32085 sayılı resmi gazetede yayınlanan 6728 sayılı cumhur başkanı kararı ile bu süre uzatıldı Uzatma Kararının özeti şöyledir; Bilindiği üzere, 5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanununun geçici 14. maddesinin 4. fıkrası kapsamında, Kurumların 31/3/2022 tarihli bilançolarında yer alan yabancı paralarını 31/12/2023 tarihine kadar Türk lirası mevduat ve katılma hesaplarına dönüşümün desteklenmesi kapsamında dönüşüm kuru üzerinden Türk lirasına çevirmeleri ve bu suretle elde edilen Türk lirası varlığı en az üç ay vadeli Türk lirası mevduat ve katılma hesaplarında değerlendirmeleri durumunda söz konusu hesapların dönem sonu değerlemesinden kaynaklananlar da dâhil olmak üzere vade sonunda elde edilen faiz ve kâr payları ile diğer kazançlar kurumlar vergisinden müstesnadır. Bu istisna uygulaması 6728 sayılı Cumhurbaşkanı kararı ile, kurumların 31/12/2022 tarihli bilançolarında yer alan yabancı paralar itibarıyla da uygulanmasına karar verilmiştir
Gelir Vergisi Kanununda yer alan mevduat hesapları tevkifat oranları Resmi Gazete’de yayımlandı. Buna göre kur korumalı vadeli mevduat hesapları ve dövizden Türk Lirasına dönüşen hesaplardan stopaj kesintisi yapılmayacak.
25 Aralık 2021 tarihli Resmî Gazetede yayımlanan 4970 sayılı Cumhurbaşkanı Kararıyla; kur korumalı vadeli mevduat hesapları ile döviz tevdiat hesaplarından dönüşüm kuru üzerinden Türk lirasına çevrilen mevduat hesaplarında, kur korumalı vadeli katılma hesapları ile döviz cinsinden katılım fonu hesaplarından dönüşüm kuru üzerinden Türk lirasına çevrilen katılma hesaplarında uygulanacak stopaj oranı sıfıra indirildi.
Eklenen madde ile hem kurumlar vergisi hem de bilanço esasına göre defter tutan mükelleflerin Türk Lirası mevduat ve katılma hesaplarına dönüşümün desteklenmesi kapsamında açtıkları kur korumalı mevduat ve katılım hesaplarına vergi istisnası getirilmiştir
Şirketlerin kur korumalı mevduattan elde ettikleri kazançlar için uygulanan kurumlar vergisi istisnası, 31 Aralık 2022 tarihli bilançolar için de geçerli olacak. Konuya ilişkin Cumhurbaşkanı Kararı, Resmi Gazete’de yayımlandı.
23 Mart 2022 tarihli Resmî Gazetede yayımlanan 5349 sayılı Cumhurbaşkanı Kararıyla, kur korumalı mevduat kapsamında açılan TL hesapların vade sonu hesap bakiyesi kullanılmak suretiyle hesap sahiplerine yapılan kambiyo satışlarında BSMV sıfıra indirildi. Kararla, döviz birikimini kur korumalı mevduat sistemine dahil olarak Türk lirasına dönüştürenlerin, vade sonu bakiyelerini yeniden dövize çevirmek istemeleri halinde ilave BSMV maliyetine katlanmamaları amaçlandı.
TL dönüştürülen ve Değerleme yapılan Hesap; Bankada açılacak kur garantili mevduat hesabına aktarılır. Vergi Beyannamesine eklenen “Matrah bildirimi” kulakçığının “Zarar Olsa Dahi İndirilecek İstisna ve İndirimler” bölümüne yazılarak İstisna işlemi sağlanmış olur.
7 Mart 2022 tarihinde 31771 sayılı Resmi Gazete ile yapılan değişiklik ile TCMB düzenlemeleri kapsamında döviz veya altın cinsinden bakiye kullanılarak açılan Kur Korumalı Vadeli TL Mevduat Hesapları vade sonunda yenilenebilecektir. Vade sonunda hesabın yenilenmesi işlemi müşteri talimatı ile bankalarca yapılacaktır.
Döviz Dönüşümlü Kur Korumalı TL Vadeli Mevduat Hesabı avantajlı TL faiz oranında getiri sağlayan ya da kurun faiz oranından daha fazla artması durumunda kur farkı korunması sunan bir vadeli mevduat ürünüdür. Kur Korumalıda hem faiz hem kur farkı ödenir mi? Kur Korumalı TL Vadeli Mevduat Hesabı’na özel stopaj oranı 0 (sıfır) dır. Kur Korumalı TL Vadeli Mevduat Hesabı Asgari Faiz Oranı olarak TCMB Politika faiz oranı bankalarca uygulanmaktadır. Vade sonunda kur farklılığının faiz oranı üzerinde olması durumunda oluşabilecek fark hesabına TL olarak yansıtılmaktadır.
Kur Korumalı TL Vadeli Hesabın vade sonu geldiğinde, TCMB tarafından ilan edilen döviz alış kuru ile hesap açılışındaki döviz alış kuru karşılaştırılır. Vade sonundaki kur getirisi hesabın faiz getirisinden yüksekse kur getirisinden yararlanılır. Hesap açılış kuru, hesap kapanış tarihindeki kurdan yüksek ise kur farkı hesabınızdan tahsil edilir. Vade sonunda, faiz tahakkuku gerçekleştikten sonra hesap otomatik olarak kapatılarak, bakiye vadesiz hesaba aktarılır.
Türkiye’de yerleşik gerçek kişiler faydalanabilecek, uygulamadan birden fazla kez yararlanılması mümkün ve alt/üst limit bulunmamaktadır. Kur korumalı TL vadeli mevduat ve katılma hesapları, bankalar nezdinde bu nitelikte açılacak TL vadeli mevduat ve katılma hesapları şeklinde olacak.
Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın kur korumalı TL vadeli mevduata ilişkin belirlediği esaslara göre vadeden önce hesap bozulursa hem faizden hem de kur korumasından yararlanılamıyor ve ana parada eksilme meydana geliyor
Bu hesabın getiri yükü banka ve Hazine arasında paylaşılıyor. Banka hesaba uyguladığı yüzde 17 faizi mevduat sahibine kendi kaynaklarından öderken, ortaya çıkacak kur farkını da Hazine, bütçeden ödüyor.
Hesap en az 5.000 TL ile 3 ay, 6 ay, 9 ay ve 12 ay vadeli açılabilir. Vade içinde hesaptan para çekme veya hesaba para yatırma işlemi yapılamaz. Hesap müşteri tarafından istenilen tarihte kapatılabilir.
Kur korumalı TL mevduat hesabı vade gününden önce kapatılırsa ve hesap kapatıldığında mevcut kur vade başındaki kurdan düşük olursa, bakiye düşük kura göre güncellenecek. Aradaki fark da hesap sahibi kişiden alınarak Hazine’ye aktarılmak üzere Merkez Bankası’na gönderilecek.
Örnek: X Bankasında bulunan USD cinsinden dövizlerin TL’ye dönüşümü esnasında oluşan kur farkı kazançlarına ilişkin istisna; İşletmenin kur farkı değerlemesinden kaynaklanan kur farkı kazancı; 1.852,00 TL’dir.(Anapara kaydı dikkate alınmamıştır) buna göre kur farkı kaydı şu şekilde olmalıdır. ——————————————————–/———————————————————– 102 BANKALAR HESABI 1.852,00 102.01 . Kur Korumalı TL Mevduat Hesabı 646 KAMBİYO KARLARI HESABI 1.852,00 646.01. KVK Geçici Mad. 14/1-b Kapsamında İstisna Kazanç ——————————————————–/———————————————————– 940 Matrahtan tenzil edilecek Tutarlar 1.852,00 941 Matrahtan tenzil edilecek Tutarlar 1.852,00 ——————————————————–/———————————————————– Kur değerlemesinden oluşan bu tutar Vergi Beyannamesinin, “Matrah bildirimi” kulakçığının “Zarar Olsa Dahi İndirilecek İstisna ve İndirimler” bölümünde yer alan “KVK Geçici Mad. 14/1-a kapsamında değerlemeden doğan kazanç istisnası” satırında gösterilmek suretiyle kurum kazancından tenzil edilecektir.
Kur korumalı mevduat ve Türk lirasına dönüşüm kaynaklı kazançlar için getirilen vergi avantajlarıyla ilgili yasal düzenlemelerin ayrıntısı oldukça fazla. Yukarıda kısa bir özet yapmaya çalıştım. Ayrıntı için Merkez Bankası düzenleme ve açıklamalarıyla 11 Şubat 2022 tarihli Resmî Gazetede yayımlanan 19 seri no.lu Kurumlar Vergisi Genel Tebliğini incelemekte yarar var.
