Nevzat Erdağ Vergi, Sosyal Güvenlik ve İş Hukuku Uzmanı
Yurt Dışında Geçen Hangi Süreler Borçlandırılır?
- Borçlanma kapsamındaki süreler; yurt dışında geçen sigortalılık süreleri, bu süreler arasında veya sonunda her birinde bir yıla kadar olan işsizlik süreleri ile ev kadını olarak geçen sürelerdir.
- “Sigortalılık süresi” deyiminden; borçlanma kapsamındaki sürenin bulunduğu ülke mevzuatına göre ikamet süreleri hariç, çalışılmış ya da çalışılmış süre olarak kabul edilen süreler anlaşılmalıdır. Çalışılmış olarak kabul edilen süreler, ilgili ülke mevzuatına göre fiilen çalışılmadığı halde çalışmaya eşdeğer süre olarak kabul edilip, aylığa hak kazanmada ve aylık hesabında değerlendirilen sürelerdir.
- “İşsizlik süresi” ibaresi; ilgili ülke mevzuatına göre çalışma süreleri ile bu çalışma sürelerine eş değer süreler haricinde o ülkede geçen süreyi ifade eder. İşsizlik sürelerinin tamamının borçlanma kapsamında değerlendirilmesine imkan bulunmadığından, sigortalılık süreleri arasında veya sonunda her birinde olmak kaydıyla bir yıla kadar olan yurt dışında geçen işsizlik süreleri borçlandırılır. İkamet süreleri ve boşta geçen süreler de bu kapsamda değerlendirilir.
- Yurt dışında “ev kadını olarak geçen süreler”; medeni durumlarına bakılmaksızın kadınların, sigortalılık süreleri haricinde yurt dışında bulundukları süreleri ifade eder. Bu süreler işsizlik süresi veya boşta geçen süreler kapsamında değerlendirilmez, borçlanma talebinde bulunanların yurt dışında ev kadını olarak geçen sürelerinin diledikleri kadarı borçlandırılır.
Yurt dışında 18 yaşın doldurulmasından önce, Türk vatandaşlığının kazanılmasından önce veya Türk vatandaşlığının kaybedilmesinden sonra geçen sigortalılık, işsizlik ve ev kadını olarak geçen süreler borçlanma kapsamında değildir.
Ülkemiz ile Sosyal Güvenlik Antlaşması imzalanmış ülke olsun veya olmasın, yurt dışında çalışan Türk vatandaşları ile doğumla Türk vatandaşı olup da, çıkma izni almak suretiyle Türk vatandaşlığını kaybedenler yurt dışında geçen hizmetlerini ve ev kadınlığı sürelerini ülkemiz sosyal güvenlik kanunlarına göre emeklilik, malullük, yaşlılık ve ölüm hallerinde Türkiye’de geçmiş hizmet gibi değerlendirilmesini sağlamak amacıyla borçlanabilirler. Borçlanma kapsamındaki süreler, yurt dışında geçen sigortalılık süreleri, bu süreler arasında veya sonunda her birinde bir yıla kadar olan işsizlik süreleri, ev kadını olarak geçen sürelerdir. 10.9.2014 tarihli ve 6552 sayılı Kanun ile 3201 sayılı Kanunda yapılan değişiklik ile borçlanma talep tarihinde Türk vatandaşlarının yanı sıra, sadece talep tarihinde Türk vatandaşı olmamasına rağmen izinle Türk vatandaşlığını kaybeden sigortalıların kendilerine yurt dışında Türk vatandaşı olarak geçen süreleri borçlanma hakkı verilmiştir. Bu itibarla izinle Türk vatandaşlığını kaybedenlerin 11.09.2014 tarihinden itibaren yaptıkları borçlanma başvuruları diğer şartların yerine gelmesi şartıyla kabul edilerek borçlanma işlemleri gerçekleştirilecektir. Türk vatandaşlığı ile birlikte yabancı ülke vatandaşlığı devam edenler de, söz konusu yasa ile getirilen düzenlemeden yararlanabilmektedirler.
Ülkemizin imzaladığı ikili sosyal güvenlik sözleşmelerine göre; akit taraf ülke mevzuatına göre geçen sigorta primi ödenmiş süreler birbirinin devamı sayılmakta ve aylığa (yaşlılık, malullük ve ölüm) hak kazanılıp hak kazanılmadığının tespitinde her iki ülkede geçen çalışmalar aynı zamana rastlamamak şartıyla birleştirilmektedir. Hizmet birleştirilmesi suretiyle aylığa hak kazanıldığında aylık, her iki ülkede geçen çalışmalar birlikte dikkate alınarak hesaplanmaktadır. Akit taraflar bu şekilde hesaplanan aylığın kendi ülkesinde geçen çalışma gün sayısına tekabül eden kısmını aylık (kısmi aylık) olarak ödemektedir. Sözleşme hükümlerine göre sigortalılar aylık taleplerini ikamet ettiği ülkedeki sosyal güvenlik kurumuna yaparlar.
Yurt dışı Hizmet Borçlanma Talep Dilekçesi vardır. Yurt dışı Borçlanma Talep Dilekçesi örnekleri yurt içinde Sosyal Güvenlik Kurumu ünitelerinden, yurt dışında ise Çalışma ve Sosyal Güvenlik Müşavirliği, ya da Ataşeliklerinden temin edilebileceği gibi, Sosyal Güvenlik Kurumunun İnternet adresinde bulunan “Yurt dışı/ Sigortalılık/Form ve Dilekçeler” ve “Yurt dışı/ Emeklilik/Form ve Dilekçeler” bölümünden temin edilebilir. Yurt dışında geçen sürelerden tamamının borçlanılmasında bir zorunluluk yoktur. Başvuru sahipleri, bu sürelerin tamamını borçlanma isteğinde bulunabilecekleri gibi, bir kısmını ya da aylık bağlamaya yetecek bölümünü borçlanma talebinde de bulunabilirler. Bu konudaki tercihin başvuru sırasında yazılı olarak belirtilmesi gerekir. 3201 Sayılı Emniyet Teşkilatı Kanununa göre tahakkuk ettirilen borç tutarı tebliğ edildiği tarihten itibaren üç ay içerisinde ödenir. Söz konusu üç aylık süre içerisinde borcun bir kısmının ödenmesi halinde, ödenen miktar ile orantılı süre geçerli sayılır, kalan sürenin geçerli sayılması yeni bir borçlanma talebine bağlıdır.
Borçlanma başvuru tarihinden sonra yurt dışında geçen süreleri bulunanların, bu süreleri borçlanma hakları bulunmaktadır.
Yurt dışında bulunduğum dönemlerin tamamı için borçlanma talebinde bulundum, bir kısmının ödemesini yapmadım. Kalan kısım için tekrar borçlanma yapabilir miyim?
