Nevzat Erdağ Vergi, Sosyal Güvenlik ve İş Hukuku Uzmanı
Corona Virüsü İşçiye Nasıl Yansır?
Korona Virüs (Kovid-19) sebebiyle iş yapmada sorun yaşayan birçok şirket personelleri konusunda çözümler arayışı içine girmiş durumda.
Korona virüsü sebebi ile toplu çalışmanın neredeyse durma noktasına geldiği Yurt dışı müşterilere hitap eden Turizm, Saç ekimi,Estetik gibi ağırlıklı yurt dışı hastalara sağlık hizmetleri sunan firmaların işleri durma noktasına geldi.Toplu işçi çalıştıran birçok fabrika İş durdurma noktasında hal böyle olunca çalışan sorumlulukları işverenler için ciddi bir yük olacak.
Bu durum şirketlerin kişisel kararları olmadığı tüm ülkeyi hatta tüm dünyayı ilgilendiren bir sorunun yansıyışı olduğu için firmalar çalışma hayatı ile ilgili tedbirleri almak zorunda.
PEKİ ŞİRKETLER ÇALIŞAN İŞÇİLERİ İLE İLGİLİ NE YAPABİLİR ?
İşverenler geniş kapsamlı tedbir almak adına iş yerini tatil edebilir. Ancak bu durumda işçilerine ücret ödemeyi sürdürmeleri gerekecektir. Bu nedenle iş yerinin tatil edilmesi risk altında olmayan çalışanlar için gerekli değildir.
Diğer yandan işverenler nisan ayından itibaren toplu yıllık izin kullanımını da gündemlerine alabilirler. Toplu İzin, Yıllık Ücretli İzin Yönetmeliğinin 10. maddesinde belirtilmiştir. “İşveren veya işveren vekili Nisan ayı başı ile Ekim ayı sonu arasındaki süre içinde, işçilerin tümünü veya bir kısmını kapsayan toplu izin uygulayabilir.” Dolayısıyla işveren nisan ayından itibaren çalışanların bir bölümüne yıllık ücretli izin kullandırarak kalabalık iş yeri ortamını daha risksiz hale getirebilir.
4857 Sayılı İş Kanunu Madde 56 ve 74’de işçiye hak olarak verilen ücretsiz izinler dışında diğer tüm ücretsiz izinlerin tarafların rızasıyla kullanılması gerekmektedir. Yasalarda açık hüküm olmamasına rağmen, Yargıtay içtihatlarına göre işçi ve işveren ücretsiz izin verme ve kullanma konusunda birbirlerini zorlayamazlar. Bu tür bir izin yukarıda belirtilenler dışında ancak tarafların karşılıklı mutabakatı ile mümkündür. İşverenlerimizin bu konuda dikkat etmesi gerekir “Kökleşmiş yargıtay İçtihatlarına göre işverenin işçiye rızası olmadan ücretsiz izine ayrılması fesih niteliğindedir.”
Evde çalışma türü, Uluslararası Çalışma Örgütü’nün (“ILO”) 1996 yılında kabul edilen 177 sayılı Evde Çalışma Sözleşmesi ile netleştirilmişti. 2012 yılında yürürlüğe giren 6098 sayılı Türk Borçlar Kanununun 461. maddesinde “Evde Hizmet Sözleşmesi” başlıklı sözleşme türü ile de yasal zemine kavuşturulan bu uygulama İş Kanununun 14. maddesinin 4. fıkrasında uzaktan çalışma; işçinin, işveren tarafından oluşturulan iş organizasyonu kapsamında iş görme edimini evinde ya da teknolojik iletişim araçları ile işyeri dışında yerine getirmesi esasına dayalı ve yazılı olarak kurulan iş ilişkisi olarak tanımlanmıştır.Burada Yasada belirtildiği gibi evde çalışma alt yapısını oluşturmak işveren görevidir ve bu husus mutlaka iş sözleşmesinde belirtilmeli eğer yoksada mevcut iş sözleşmesine ek madde şeklinde eklenerek belirtilmelidir.
4447 sayılı Kanuna göre sigortalı sayılan kişileri hizmet akdine tabi olarak çalıştıran işverenin; konkordato ilan etmesi, işveren için aciz vesikası alınması, iflası, iflasın ertelenmesi nedenleri ile işverenin ödeme güçlüğüne düştüğü hallerde geçerli olmak üzere, işçilerin iş ilişkisinden kaynaklanan üç aylık ödenmeyen ücret alacaklarını karşılamak amacı ile İşsizlik Sigortası Fonu kapsamında oluşturulmuş olan fondur. Ücret Garanti Fonuna Başvuru; Ödeme güçlüğüne düşen işverenden ücret alacağı bulunan işçilerin, İŞ KUR birimine aşağıdaki belgeler ile şahsen başvurmaları gerekmektedir. Ödeme güçlüğüne düşen işverenden ücret alacağı bulunan işçilerin, İŞ KUR birimine aşağıdaki belgeler ile şahsen başvurmaları gerekmektedir. 1- Ücret Garanti Fonu Talep Dilekçesi, 3- İşçinin ücret alacağını aylar itibariyle gösteren İşçi Alacak Belgesi, Ücret Garanti Fonu Hak Kazanma Şartları; İşçilerin ücret garanti fonu ödemelerinden yararlanılabilmesi için; Ücret Garanti Fonu Ödeme Miktarı Ücret garanti fonu kapsamında işçilere, 3 ayı geçmemek üzere işverenden olan temel ücret alacakları kadar ödeme yapılmaktadır. Ücret garanti fonu kapsamında yapılan ödemeler her halükarda sigorta primine esas günlük kazanç üst sınırını aşamaz.
2- İşverenin Ödeme Güçlüğüne Düştüğünü Gösteren Belge;(konkordato veya aciz vesikası)
Genel ekonomik, sektörel, bölgesel kriz veya zorlayıcı sebeplerle iş yerindeki haftalık çalışma sürelerinin geçici olarak en az üçte bir oranında azaltılması veya süreklilik koşulu aranmaksızın iş yerinde faaliyetin tamamen veya kısmen en az dört hafta süreyle durdurulması hallerinde, iş yerinde üç ayı aşmamak üzere (Cumhurbaşkanı kararı ile 6 aya kadar uzatılabilir.) sigortalılara çalışamadıkları dönem için gelir desteği sağlayan bir uygulamadır. Kısa Çalışma Uygulaması Bakımından “Zorlayıcı Sebepler”; İşverenin kendi sevk ve idaresinden kaynaklanmayan, önceden kestirilemeyen, bunun sonucu olarak bertaraf edilmesine imkan bulunmayan, geçici olarak çalışma süresinin azaltılması veya faaliyetin tamamen veya kısmen durdurulması ile sonuçlanan dışsal etkilerden kaynaklanan dönemsel durumları ya da deprem, yangın, su baskını, heyelan, salgın hastalık, seferberlik gibi durumlardır. Kısa Çalışma Kapsamında; İş yerinde Kısa Çalışma Uygulanabilmesi için; İşverenin; genel ekonomik, sektörel, bölgesel kriz veya zorlayıcı sebeplerle iş yerindeki çalışma süresinin önemli ölçüde azaldığı veya durduğu yönünde İŞ KUR’a başvuruda bulunması ve İş Müfettişlerince yapılan uygunluk tespiti sonucu iş yerinin bu durumlardan etkilendiğinin tespit edilmesi gerekmektedir. İşçinin Kısa Çalışma Ödeneğinden Yararlanabilmesi İçin; İşverenin kısa çalışma talebinin iş müfettişlerince yapılacak inceleme sonucu uygun bulunması,işçinin kısa çalışmanın başladığı tarihte, çalışma süreleri ve işsizlik sigortası primi ödeme gün sayısı bakımından işsizlik ödeneğine hak kazanmış olması (Kısa çalışmanın başladığı tarihten önceki son 120 gün hizmet akdine tabi olanlardan son üç yıl içinde en az 600 gün süreyle işsizlik sigortası primi ödemiş olanlar),İş müfettişlerince yapılacak inceleme sonucu kısa çalışmaya katılacaklar listesinde işçinin bilgilerinin bulunması,gerekmektedir. Kısa Çalışma Ödeneği Süresi, Miktarı ve Ödenmesi Günlük kısa çalışma ödeneği; sigortalının son on iki aylık prime esas kazançları dikkate alınarak hesaplanan günlük ortalama brüt kazancının % 60’dır. Bu şekilde hesaplanan kısa çalışma ödeneği miktarı, aylık asgari ücretin brüt tutarının %150’sini geçemez.Kısa çalışma ödeneği, çalışmadığı süreler için, işçinin kendisine ve aylık olarak her ayın beşinde ödenir. Ödemeler PTT Bank aracılığı ile yapılmaktadır. Ödeme tarihini öne çekmeye Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanı yetkilidir.
| Son 12 Aylık Prime Esas Kazançların Aylık Ortalaması | Hesaplanan Kısa Çalışma Ödeneği Miktarı | Damga Vergisi | Ödenecek Kısa Çalışma Ödeneği Miktarı | |
| Son 12 Ay Asgari Ücretle Çalışan | 2.943,00 | 1.765,80 | 13,40 | 1.752,40 |
| Son 12 Ay 4.000 TL ile Çalışan | 4.000,00 | 2.400,00 | 18,22 | 2.381,78 |
| Son 12 Ay 7.000 TL ile Çalışan | 8.000,00 | 4.414,50 (*) | 33,51 | 4.380,99 |
| (*) Hesaplanan kısa çalışma ödeneği miktarı, aylık asgari ücretin brüt tutarının %150’sini geçemeyeceği için ödenecek aylık kısa çalışma ödeneği miktarı bu şekilde hesaplanmıştır. 2020 yılında brüt asgari ücret 2.943,00 TL’dir. | ||||
- Kısa çalışmanın günlük, haftalık veya aylık çalışma süresi içerisinde yapılacağı zaman aralığı iş yerinin gelenekleri ve işin niteliği dikkate alınarak işverence belirlenir.
- Kısa çalışma ödeneği, iş yerinde uygulanan haftalık çalışma süresini tamamlayacak şekilde çalışılmayan süreler için aylık olarak verilir.
- Kısa çalışma yapılan süreler için, kısa çalışmaya tabi tutulan işçiler adına SGK Aylık Prim ve Hizmet Belgesi ile eksik gün gerekçesi “18-Kısa Çalışma Ödeneği” olarak bildirilir.
- Kısa çalışma ödeneğinin süresi üç ayı aşmamak kaydıyla kısa çalışma süresi kadardır ve kısa çalışma ödemeleri, hak edilen işsizlik ödeneğinden mahsup edilmektedir.
- Kısa çalışma ödeneğinin süresini altı aya kadar uzatmaya ve işsizlik ödeneğinden mahsup edilip edilmeyeceğini belirlemeye Cumhurbaşkanı yetkilidir.
Zorlayıcı sebeplerle iş yerinde kısa çalışma yapılması halinde, ödemeler 4857 sayılı Kanunun 24 üncü maddesinin (III) numaralı bendinde ve 40’ıncı maddesinde öngörülen bir haftalık süreden sonra başlar. Bu bir haftalık süre içerisinde ücret ve prim yükümlülükleri işverene aittir.
Kısa çalışma yapan işçinin çalışılmayan hafta tatili, ulusal bayram ve genel tatil günlerine ilişkin ücret ve kısa çalışma ödeneği miktarı, kısa çalışma yapılan süreyle orantılı olarak işveren ve Kurum tarafından ödenir.
İşverenin Kayıt Tutma Zorunluluğu
Kısa çalışma yapan işveren, işçilerin çalışma sürelerine ilişkin kayıtları tutmak ve istenilmesi halinde ibraz etmek zorundadır.
Son Çözüm İşten Çıkartma İşsizlik Maaşı Tüm Yukarıdaki çözümler dışında İşçi işverence işten çıkartılabilir bu durumda işsizlik sigortası şartları uygunsa devreye girer İşsizlik sigortası; bir iş yerinde çalışırken, çalışma istek, yetenek, sağlık ve yeterliliğinde olmasına rağmen, herhangi bir kasıt ve kusuru olmaksızın işini kaybeden sigortalılara işsiz kalmaları nedeniyle uğradıkları gelir kaybını belli süre ve ölçüde karşılayan, sigortacılık tekniği ile faaliyet gösteren zorunlu sigorta, olarak mevzuatımızda yerini almaktadır. İşsizlik Maaşı Almanın Şartları İşsizlik ödeneği yani işsizlik maaşı, sigortalı işsizlere 4447 sayılı Kanunda belirtilen süre ve miktarda yapılan parasal ödemedir. İşsizlik maaşı alabilmek için; 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu‘na göre; Bu şartların sağlanması halinde işsizlik maaşından yararlanılmaktadır.
