Çalışma İzni Verilen Yabancılara İlişkin Sosyal Güvenlik İşlemleri

Yurt içinden yapılan çalışma izni başvurularında çalışma izni verildiği tarihi takip eden 30 gün içinde çalışma meşruhatlı ikamet tezkeresi almak üzere emniyet makamlarına başvuruda bulunulması zorunludur. İkamet izni için emniyet makamlarına başvuru yapılan (veya randevu talep edilen) tarihi takip eden 15. gün akşamına kadar iş yeri tescil bildirgesi ile sigortalı işe giriş bildirgesinin işverenlerce kağıt ortamında düzenlenerek ilgili SGK merkezine verilmesi gerekmektedir.

Yurtdışından yapılan başvurularda ise; yabancı şahıs en geç 90 gün içinde ilgili T.C. konsolosluğundan çalışma vizesi alarak Türkiye’ye giriş yapacaktır. Türkiye’ye giriş yaptığı tarihi takip eden 30 gün içinde çalışma meşruhatlı ikamet tezkeresi almak için emniyet makamlarına başvuruda bulunulması, emniyet makamlarına müracaat edilen (veya randevu talep edilen) tarihi takip eden 15. gün akşamına kadar iş yeri tescil bildirgesi ile sigortalı işe giriş bildirgesinin işverenlerce kağıt ortamında düzenlenerek ilgili SGK merkezine verilmesi gerekmektedir.

1- Sosyal Sigorta Hükümleri Açısından:

5510 sayılı Kanun’un “Sigortalı sayılanlar” başlıklı 4. maddesi sigortalı sayılanları anlatmıştır

Bu hükümlere göre; 

1-      Mütekabiliyet esasına dayalı olarak uluslararası sosyal güvenlik sözleşmesi yapılmış bir  ülke uyruğunda olan,

2-     Yabancı bir ülkede kurulu herhangi bir kuruluş tarafından ve o kuruluş adına ve hesabına Türkiye’ye bir iş için gönderilen ve yabancı ülkede sosyal sigortaya tabi olduğunu belgeleyen, yabancılar Türkiye’de 5510 sayılı Kanun açısından sigortalı sayılmayacaktır.

Yukarıda yer verilen ülkeler haricinde bir ülkeden Türkiye’ye gelen ve bir işverene bağlı olarak hizmet akdi ile çalışan yabancılar, 5510 sayılı Kanun’un 4. maddesinin ikinci fırkasının (c) bendi gereği, aynı Kanun’un 4. maddesinin birinci fıkrasının (a) bendine tabi olacak, bir diğer söyleyişle Türkiye’de sigortalı kabul edileceklerdir. Ancak, bu kişilerden; yabancı ülkede kurulu bir kuruluş tarafından ve o kuruluş adına ve hesabına Türkiye’ye bir iş için gönderilenler ve yabancı ülkede sosyal sigortaya tabi olduğunu belgeleyenler, 5510 sayılı kanun kapsamında sigortalı sayılmayacaktır.

Bu durumda, mütekabiliyet esasına dayalı olarak uluslar arası sosyal güvenlik anlaşması yapılmamış bir ülke uyruğunda olup, Türkiye’de kurulu bir şirkette hizmet akdine dayalı (Türkiye’deki şirketin bordrosuna ve yönetim kademesine dahil olarak) çalışan (bir diğer ifadeyle, geçici bir görev için yurt dışındaki şirket adına Türkiye’ye gönderilmemiş olan) bir yabancı, 5510 sayılı Kanun’un “sosyal sigorta hükümleri” başlıklı ikinci kısmındaki hükümlere tabi olacaktır.

Sigortalıların işleri nedeniyle geçici olarak yurt dışında bulunmaları halinde, bu görevleri yaptıkları sürece, sigortalıların ve işverenlerin sosyal sigortaya ilişkin hak ve yükümlülükleri devam eder.

2- Genel Sağlık Sigortası Hükümleri Açısından

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu, temelde 3 ayrı kısma ayrılmaktadır. Bunlar; “Sosyal Sigorta Hükümleri”, “Genel Sağlık Sigortası Hükümleri” ve “Primlere İlişkin Hükümler”dir.

Yabancıların “genel sağlık sigortası hükümleri” açısından ise, 5510 sayılı Kanun’un “Genel sağlık sigortalısı sayılanlar” 60. maddesinin birinci fıkrasının (d) bendi hükmüne bakılmalıdır. Söz konusu hüküm; “d) Mütekabiliyet esası da dikkate alınmak şartıyla, oturma izni almış yabancı ülke vatandaşlarından yabancı bir ülke mevzuatı kapsamında sigortalı olmayan kişiler, genel sağlık sigortalısı sayılır.” şeklindedir. Bu durumda, Türkiye’de oturma iznine sahip olan ve yabancı bir ülkede de sigortalı olmayan kişiler, Türkiye’de 5510 sayılı Kanun kapsamında “genel sağlık sigortası hükümleri” kapsamında kabul edilecektir.

Bunlara sağlık hak sahipliği oluşturulabilmesi için Türkiye de 1 yıldan fazla ikamet şartı bulunmaktadır. Bir yıldan sonra GSS pirimi kesilmektedir. Ayrıca vatandaşlık numarası alınması gerekmektedir.

3- İş Kanunu Açısından

Türkiye’de istihdam edilen yabancı uyruklu kişilerin de çalışma saati, fazla mesai, ücretli ve ücretsiz izinler, kıdem tazminatı ve ihbar önelleri, toplu sözleşme hakkı, hizmet sözleşmesinin akdi ve feshi gibi 4857 sayılı İş Kanunu uyarınca düzenlenen bütün konularda Türk vatandaşları ile aynı haklara sahiptirler.

4- İşsizlik Sigortası Açısından

4447 sayılı Kanunun 46. maddesine göre, Türkiye Cumhuriyeti ile mütekabiliyet esasına dayalı olarak sosyal güvenlik anlaşması imzalamış ülkelerin vatandaşları, bu anlaşmalara göre Türkiye’de çalışmaları durumunda işsizlik sigortasına tabidirler.

5510 Sayılı Kanuna Göre Yabancı İşveren Bağımsız Çalışan ve Şirket Ortaklarının Sigortalılığı

Kanunla ve kanunların verdiği yetkiye dayanılarak kurulu Sosyal Güvenlik Kuruluşları kapsamı dışında kalan ve herhangi bir işverene bağlı olmaksızın kendi nam ve hesabına bağımsız çalışanlar Bağ-Kur sigortalısı sayılmışlardır.

5510 sayılı kanunun 4. maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi gereğince sigortalı sayılmışlardır.

Kimler 4/b sayılır.

1. Kanunla ve kanunların verdiği yetkiye dayanılarak kurulu sosyal güvenlik kuruluşları kapsamı dışında kalan ve herhangi bir işverene hizmet akdi ile bağlı olmaksızın kendi adına ve hesabına bağımsız çalışanlardan;,
2. Esnaf ve sanatkarlar ile diğer bağımsız çalışanlardan ticari kazanç veya serbest meslek kazancı dolayısıyla gerçek veya basit usulde gelir vergisi mükellefi olanlar ile gelir vergisinden muaf olanlardan esnaf ve sanatkar sicili ile birlikte kanunla kurulu meslek kuruluşlarına usulüne uygun olarak kayıtlı olanlar
3. Kollektif şirketlerin ortakları
4. Adi komandit şirketlerin komandite ve komanditer ortakları
5. Limited şirket ortakları
6. Sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketlerin komandite ortakları
7. Donatma iştirakleri ortakları
8. Anonim şirketlerin kurucu ortakları ve yönetim kurulu üyesi olan ortakları
9. T.C. vatandaşı olmayan yabancı uyruklular da ülkemizdeki ticari faaliyetleri nedeniyle 04.10.2000 tarihinden itibaren
10. Kanunun 24. maddesinin “Sigortalı Sayılanlar” başlıklı bölümünde belirtilen çalışmaları devam ederken belediye başkanlığına seçilenlerin, bu faaliyetlerini belediye başkanlığına seçildiği tarihten sonra da sürdürmeleri halinde, bu çalışmalarını sona erdirmedikleri müddetçe T.C. Emekli Sandığınca irtibatlandırılmadıklarından 4/b sigortalısı sayılırlar.

Türkiye’de kendi adına ve hesabına bağımsız çalışanlar, yabancı bir ülkede kurulu herhangi bir kuruluş tarafından ve o kuruluş adına ve hesabına Türkiye’ye bir iş için gönderilen ve yabancı ülkede sosyal sigortaya tabi olduğunu belgeleyen kişilerden, yurt dışında ikamet eden ve o ülke sosyal güvenlik mevzuatına tabi olanlar 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununa göre, yurt dışında ikamet eden ve o ülke sosyal güvenlik mevzuatına tabi olanlar sigortalı sayılmayacaktır.

1- Türkiye de bağımsız çalışması bulunan, ancak bu çalışmasından önce vatandaşı bulunduğu ülkede sosyal güvenlik kuruluşlarına prim ödeyen ve prim ödemeye devam eden, bu kuruluşlardan emekli olanlar, çalışma izin belgesi ile birlikte vatandaşı olduğu ülkede sosyal güvenlik kurumlarına prim ödediklerini ve ödemelerinin devam ettiğini veya emekli aylığı aldıklarını gösterir (yeminli tercüme bürolarınca veya mahalli konsolosluklar aracılığıyla tercüme edilmiş) hizmet cetvelini veya aylık aldığını gösterir belgeyi il müdürlüklerine ibraz etmeleri halinde, 5510 sayılı kanunun 4/b maddesi kapsamında (Bağ kur) zorunlu sigortalı olamayacaklardır.

2- Vatandaşı olduğu ülkede sosyal güvenlik kurumuna tabi bir çalışması bulunmayan bu kuruluşlardan emekli olmayan veya ülkesinde sosyal güvenlik kuruluşu bulunmayanlardan Türkiye’de bağımsız çalışması bulunanlar 5510 sayılı kanunun 4/b maddesi kapsamında (Bağ kur) zorunlu sigortalı olacaklardır.

3-Türkiye’de bağımsız çalışması bulunan, durumlarını belgelemeyenler için ayrıca bir araştırma yapılmaksızın kayıt ve tescil yapılacaktır.

Ülkemiz sosyal güvenlik alanında 22 ülke ile sözleşme imzalamıştır. Bunlar:
Almanya	Arnavutluk	Avusturya
Azerbaycan	Belçika	Bosna Hersek
Çek Cumhuriyeti	Danimarka	Gürcistan
Fransa	Hollanda	İngiltere
İsveç	İsviçre	K.K.T.C.
Kanada	Kebek	Libya
Lüksemburg	Makedonya	Norveç
Romanya

Doğrudan Yabancı Yatırımlar

“Doğrudan Yabancı Yatırımlarda Yabancı Uyruklu Personel İstihdamı Hakkında Yönetmelik” uyarınca bu kapsamdaki çalışma izinleri özel hükümlere tabi tutulmuş ve çalışma izinlerinin daha kolay şekilde verilmesi hedeflenmiştir.

Bu kapsam dışındaki doğrudan yabancı yatırımlarda istihdam edilecek personel için talep edilen çalışma izin başvuruları genel hükümlere (4817 sayılı Kanun ve Uygulama Yönetmeliği hükümleri) tabidir.

Doğrudan Yabancı Yatırımlarda Yabancı Uyruklu Personel İstihdamı Hakkında Yönetmeliğin kapsamını 2 temel şart belirler:

1. Özellik arz eden doğrudan yabancı yatırımlar (irtibat büroları dahil) ve
2. Yabancı uyruklu kilit personel.

Özellik Arz eden Doğrudan Yabancı Yatırımlar; 4875 sayılı Kanun kapsamına giren ve aşağıdaki şartların en az birini sağlayan şirket veya şubeyi ifade eder.

Doğrudan Yabancı Yatırımlarda Yabancı Uyruklu Personel İstihdamı Hakkında Yönetmelik uyarınca 4875 sayılı Kanun kapsamına giren ve aşağıdaki şartların en az birini sağlayan şirket veya şube Özellik Arz eden Doğrudan Yabancı Yatırımlar olarak kabul edilmektedir.

2013 yılı Özellik Arz eden Doğrudan Yabancı Yatırım değerleri

(TL tutarları her yıl belirlenen yeniden değerleme oranında artırılarak bulunur.)

İrtibat bürolarında, yetki belgesi sahibi en fazla bir kişiye; büro faaliyetleri için son yıl içinde yurt dışından en az 200.000 ABD Doları veya karşılığı döviz getirilmiş olması kaydıyla, Bakanlıkça çalışma izni verilir.

Kilit personel; Türkiye’de kurulu bulunan ve tüzel kişiliğe sahip bir şirketin, aşağıdaki şartlardan en az birini sağlayan personelidir:

1. Şirketin üst yönetiminde ya da yürütme pozisyonunda çalışmak,
2. Şirketin tamamını veya bir bölümünü yönetmek,
3. Şirketin denetçilerinin, idari veya teknik personelinin işlerini denetlemek veya kontrol etmek,
4. Şirkete yeni personel almak ya da mevcut personelin işine son vermek veya bu konularda teklif yapmak,
5. Alanlarından en az bir tanesinde görev alan veya bu konularda yetki sahibi; şirket ortağı, yönetim kurulu başkanı, yönetim kurulu üyesi, genel müdür, genel müdür yardımcısı, şirket müdürü, şirket müdür yardımcısı ve benzeri mevkilerde görev yapan kişi,
6. Şirketin hizmetleri, araştırma cihazları, teknikleri ya da yönetimi için temel sayılan bilgiye sahip kişi,
7. İrtibat bürolarında, yurt dışındaki ana şirket tarafından adına yetki belgesi düzenlenen en fazla bir kişi.