Nevzat Erdağ Vergi, Sosyal Güvenlik ve İş Hukuku Uzmanı
Her bayram olduğu gibi geçtiğimiz ramazan bayram tatilinde de sigortalı çalışan okurlarımızdan “tatilimi hafta sonuna kadar uzatırsam ne olur?” soruları çok fazla geldi. Bu yüzden de bu haftaki makalemizde iş kanunumuz açısından çalışanlarımızın bayram tatili ile ilgili sorularını kısaca açıklamak istedim.
4857 sayılı İş Kanunu’muzun 25. Madde II fıkrası; iş sözleşmesinin işveren tarafından bildirim süresi verilmeksizin ve tazminat ödenmeksizin feshine ilişkin esasları düzenlenmektedir. İlgili fıkranın G bendi gereğince; “…işçinin işverenden izin almaksızın veya haklı bir neden olmaksızın ardı ardına 2 gün, aynı ay içinde tatil günlerini takip eden 2 gün veya aynı ay içinde 3 gün işe devamsızlık yapması iş sözleşmesinin tazminatsız ve bildirimsiz feshine yol açabilecektir.” demektedir. Fakat yine 4857 sayılı İş Kanunu’nun 18. maddesinde ise; “… işçinin belirsiz süreli iş sözleşmesini fesheden işveren, işçinin yetersizliğinden veya davranışlarından ya da işletmenin, iş yerinin veya işin gereklerinden kaynaklanan geçerli bir sebebe dayanmak zorundadır”. Madde geçerli nedene dayalı fesih hallerini düzenlemekte olup, belirsiz süreli iş sözleşmesinin feshinde işverenin geçerli bir nedene dayanması gerektiği öngörülmüş ve bu nedenlerin neler olduğu madde gerekçesinde açıklanmıştır. Bu durumda, “bayram tatilini iki gün uzatayım” diyecek sigortalı çalışan okurlarımıza, bayram sonrası işsiz kalma tehlikesi ile karşılaşmamaları için mutlaka işverenlerinden yazılı izin almalarını öneririm. Bu satırları okuyan bazı okurlarımız, “kullanacağım o günleri yıllık iznime saydırabilir miyim?” sorusunu sordukları duyar gibi oluyorum.
Yıllık iznin uygulanması konusunda getirilen yeni düzenlemeler ile 4857 Sayılı İş Kanununun 56. maddesinde yer alan “Ancak, 53 üncü maddede öngörülen izin süreleri, tarafların anlaşması ile bir bölümü on günden aşağı olmamak üzere en çok üçe bölünebilir” hükmü getirilmiştir. Buna göre; işçi yıllık izninden iki gün izin kullanamayacaktır. Ancak İş Kanunu’nun 56 ve 74. Maddesinde, işçiye hak olarak verilen ücretsiz izinler dışında, diğer tüm ücretsiz izinlerin tarafların rızasıyla kullanılması gerektiği belirtilmiştir. Bu durumda sigortalı çalışanlar, ancak işveren rızası ile ücretsiz izin kullanarak bayram tatilini uzatılabilir. Ücretsiz iznin uygulanma yöntemine ilişkin İş Kanunu’muzda bir düzenleme bulunmuyor. Taraflar anlaşarak ücretsiz izin uygulayabiliyor. Ücretsiz izin döneminde çalışanın iş görme borcu, işverenin ise ücret ödeme borcu geçici süre ile askıya alınmaktadır.
Bu sorunun yanıtını da dilerseniz özet bir Yargıtay kararının yardımı ile açıklayalım: Hasta olan çocuğunu her gün aşıya götüreceğinden bahisle, 6 ay ücretsiz izin talebini işverenin kabul etmeyerek, çocuğunu hastaneye götürmek için zaman zaman kendisine izin verilebileceği işçiye bildirilmiştir. Bunun üzerine işçinin işe gelmemesi işveren açısından hizmet akdini derhal fesih etme hakkını doğuracağı, Yargıtay 9. Hukuk Dairesinin 17.01.1991 tarihli 9343 Esas 199 sayılı kararında belirtilmiştir. Görülebileceği gibi; yargı da işçinin geçerli bir mazeret öne sürse dahi, işverenin rızası olmaksızın ücretsiz izine çıkamayacağını açık bir biçimde ifade etmektedir.
Şayet işveren, işçinin ücretsiz izin talebini kabul eder de, mazeretsiz olarak işçi zamanında işbaşı yapmazsa ne olacaktır? Bu durumda İş Yasamızın 25/2 maddesi çerçevesinde; işverene işçinin iş sözleşmesini derhal sona erdirme hakkı doğacaktır. Sigortalı çalışanlarımıza keyifle başladıkları bayram tatillerinin sonrasında keyifsiz günler yaşamamaları için mutlaka işverenleri ile izin hususunu yazılı olarak çözmelerini önerir, herkesin Ramazan bayramlarını en içten duygularımla kutlarım.
2429 Sayılı Ulusal Bayram ve Genel Tatiller Hakkında Kanun’da; ulusal, milli ,dini bayram ve diğer resmi tatil günlerinin hangi günler olduğu belirtilmiştir; Kanunda Dini Bayramlar: Kanun uyarınca yukarıda belirtilen dini bayram günleri resmi tatil günleridir. Özellikle dini bayram günlerinde, tatil dışında kalan günlerin de tatile dahil edilip birleştirilmesi durumunda ise, normalde tatil olmadığı halde tatile dahil edilen bu günler resmi tatil günü sayılmamakta, sadece kamuda çalışanlar idari izinli sayılmaktadır. 4857 sayılı İş Kanunun “Ulusal bayram ve genel tatil günlerinde çalışma” başlıklı 44. maddesinde de; “…ulusal bayram ve genel tatil günlerinde iş yerlerinde çalışılıp çalışılmayacağının toplu iş sözleşmesi veya iş sözleşmeleri ile kararlaştırılacağı, sözleşmelerde hüküm bulunmaması halinde söz konusu günlerde çalışılması için işçinin onayının gerektiği; Kanunun “Genel tatil ücreti” başlıklı 47. maddesinde ise; yüzde usulünün uygulandığı iş yerleri dahil İş Kanunu kapsamına giren iş yerlerinde çalışan işçilerin, kanunlarda ulusal bayram ve genel tatil günü olarak kabul edilen günlerde çalışmamaları halinde, bir iş karşılığı olmaksızın o günün ücretlerinin tam olarak ödeneceği…” tatil yapmayarak çalışırlarsa, ayrıca çalışılan her gün için bir günlük ücreti ödeneceği, yani o gün için iki günlük ücret ödeneceği belirtilmiştir.
