Nevzat Erdağ Vergi, Sosyal Güvenlik ve İş Hukuku Uzmanı
Ölen sigortalının çocuklarının ölen kişi üzerinden aldıkları aylıklara, yetim aylığı denir. Sosyal Güvenlik Kanunları kapsamında bağlanan yetim aylığı, birçok gencimize önemli bir yardım ve güvence durumundadır.
Yetim aylığının hangi kanun hükümlerine göre bağlanacağı, kişinin ölüm tarihine göre belirlenmektedir.
1.10.2008 tarihinden önce ölen kişinin hak sahiplerine BAĞ-KUR, SSK ve Emekli Sandığı hükümlerine göre; sonrasında ölen kişinin hak sahiplerine de 5510 sayılı kanun hükümlerine göre bu yetim aylığı bağlanmaktadır.
Hak sahibi olan erkek ve kız çocuklarına 1.10.2008 tarihinden önce yetim aylıklarının kesilmesi eski BAĞ-KUR, SSK ve Emekli Sandığı kanunlarındaki hükümlere göre yapılmaktadır. Dolayısıyla, bu tarihten önce yetim aylığı alan kişilerin aylıklarının arttırılması, azaltılması kesilmesi ve yeniden bağlanmasında 5510 sayılı yasanın geçici 1. Maddesinde hükmüne göre eski kanunlara göre yapılmaktadır.
1.10.2008 tarihinden sonra ölen kişilerin hak sahiplerine bağlanan yetim aylıklarının kesilmesi ise 5510 sayılı kanun hükümleri esas alınarak yapılmaktadır.
Vefat etmiş olan kişinin hizmetinin 10 yıldan fazla olması halinde 4/a’ya (SSK) tabi çalışan kız yetimlere, 5434 sayılı Emekli Sandığı kanununa göre aylık bağlanabilir. Erkek yetimlere ise malul ve muhtaç olmaları halinde aylık bağlanır. Vefat etmiş olan kişinin hizmetinin 5 ila 10 yıl arasında olması halinde 4/a’lı (SSK) çalışan kız ve erkek yetimlere aylık bağlanamaz. Görüleceği üzere, yetim aylığının 5510 sayılı Kanuna veya 5434 sayılı Kanuna göre bağlanması yetim aylığının kesilip kesilmeyeceğini belirlemektedir.
yetim aylığı alan çocukların aylıklarının kesilmesini gerektirmeyen çalışmalar ise şunlardır:
1) Ceza infaz kurumları ile tutukevleri bünyesinde oluşturulan tesis, atölye ve benzeri ünitelerde iş kazası ve meslek hastalığı ile analık sigortasına tabi çalıştırılan hükümlü ve tutukluların çalışmaları,
2) Haklarında iş kazası ve meslek hastalığı ile hastalık sigortası hükümleri uygulanan kişilerin çalışmaları,
3) 05.06.1986 tarihli ve 3308 sayılı Mesleki Eğitim Kanununda belirtilen aday çırak, çırak ve işletmelerde mesleki eğitim gören öğrenciler ile yine iş kazası ve meslek hastalığı sigortasına tabi meslek liselerinde okumakta iken veya yükseköğrenimleri sırasında zorunlu staja tabi tutulan öğrencilerin çalışmaları,
4) Türkiye İş Kurumu tarafından düzenlenen meslek edindirme, geliştirme ve değiştirme eğitimine katılan ve haklarında iş kazası ve meslek hastalığı sigortası hükümleri uygulanan kursiyerlerin çalışmaları,
5) 2547 sayılı Yükseköğretim Kanununun 46. maddesine tabi olarak kısmi zamanlı (part-time) çalıştırılan öğrencilerden aylık prime esas kazanç tutarı asgari ücretten az olanların çalışmaları.
5510 sayılı kanun kapsamında yetim aylığı alırken,yukarıda belirttiğimiz bütün sigorta kollarına tabi olmayan şekilde çalışmaya başlayan çocukların yetim aylığının hiçbir şekilde kesilmemesi gerekmektedir.
