Peşin Alınan İbraname Geçerli midir?

Son zamanlarda birçok çalışanımızdan aldığım maillerde “işe girerken işverenin peşinen ibraname aldığı bunun geçerli olup olmadığı yönünde” sorular almaya başladım. İş hayatında çalışan işçiyi ilgilendiren önemli bir konu olarak gördüğüm bu hususta kafalarımızda tereddüt kalmaması için konuyu Yargıtay kararları ışığında anlatmayı doğru görüyorum.

İbranamenin (aklama belgesi) sözlük anlamı şöyledir; alacaklının borçludan her türlü alacağını aldığını ve böylece borçludan herhangi bir alacağı kalmadığını ve onu ibra ettiğini gösteren belge olarak tanımlanıyor.

İş Hukuku bağlamında ‘ibraname’ işçinin işten ayrılırken ücret, fazla çalışma, yıllık ücretli izin alacağı, ihbar ve kıdem tazminatı ve bunun gibi alacaklarını aldığına, başka alacağının kalmadığına ilişkin imzalayarak işverene verdiği belgeye denir. İbraname, iş hukukunda düzenlenmeyen bir belgedir.

Fakat iş hukukunu düzenleyen birçok kanunun yanında Borçlar Kanunu da hizmet akdi ile çalışanların haklarını ve borçlarını düzenleyen bir diğer kanun olarak yürürlüğünü muhafaza etmiştir. ‘İbraname’ hususu 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunun 420. Maddesiyle açıklanmıştır.

Hakkın gerçek tutarda ödendiğini ihtiva etmeyen ibra sözleşmeleri veya ibra beyanını muhtevi diğer ödeme belgeleri, içerdikleri miktarla sınırlı olarak makbuz hükmündedir. Bu halde dahi, ödemelerin banka aracılığıyla yapılmış olması zorunludur.

6098 sayılı Borçlar Kanunu’nun 420. Maddesinde iş sözleşmesinin sona ermesinden bir ay içinde yapılan sözleşmelere geçerlilik tanınmayacağı bildirilmiştir. Aynı maddede alacağın bir kısmının ödenmesi şartına bağlı ibra sözleşmeleri (ivazlı ibra) ancak ödemenin banka kanalıyla yapılmış olması halinde geçerli sayılmıştır. 4857 sayılı İş Kanunu’nun 19. maddesinde feshe itiraz bakımından bir aylık hak düşürücü süre öngörülmüş olmakla feshi izleyen bir ay içinde işçinin işe iade davası açma hakkı bulunmaktadır. Bu noktada feshi izleyen bir aylık süre, işçinin eski işine dönüp dönmeyeceğinin tespiti bakımından önemlidir.

İşverenin cezai şart ve eğitim gideri talep ettiği yine işçinin vermiş olduğu zararın tazminine dair uygulamalarda ve hatta sebepsiz zenginleşme hükümleri çerçevesinde işçinin işverene borçlu olduğu durumlarda, taraflar, herhangi bir sınırlamaya tabi olmaksızın işçinin borçlarını ibra yoluyla sona erdirebilirler.