Nevzat Erdağ Vergi, Sosyal Güvenlik ve İş Hukuku Uzmanı
Bilişim teknolojilerinde yaşanan gelişmeler kamu kesiminde de E-devlet uygulamaları çerçevesinde vergi mükelleflerinin beyannamelerini elektronik ortamda verebilmeleri, beyannamelerle ilgili tahakkuk ve tahsilât işlemlerini bilgisayar yardımıyla gerçekleştirmeleri, vergi mükelleflerinin gelir servet ve harcamaları ile ilgili bilgileri elektronik ortamda toplayabilmesi vergi denetiminin bilgisayar destekli olması sağlanmıştır.
Son zamanlarda bu uygulamalardan elektronik haciz ön plana çıkmıştır. Bu konuda daha önce bazı makaleler yazmıştım:
E Haciz Uygulamasının Detayları
E Haciz Uygulaması Hakkında Bilmemiz Gerekenler
Maaşıma Gelen Hacizler Kovulmama Sebep Olur mu?
E – Tahsilat Sistemi ve E – Haciz Uygulaması
İşçi, Memur ve Emekli Maaşlarına Gelen Haciz
Vergi Borcunuzdan Dolayı E-Haciz
Bu makalemde bu uygulamanın hataları üzerinde kısaca durmak istiyorum. Fakat bu konuyu hiç bilmeyenler için kısaca e haciz ne demektir? Yasal dayanağı ve şartları nelerdir? Sorularını kısaca cevaplayarak başlayayım.
Vergi gelirlerinde artış sağlamak, kayıt dışı ekonominin önüne geçmek, zaman ve maliyet tasarrufu sağlamak, toplumsal faydayı maksimize etmek ve haciz uygulamalarını elektronik ortamda yaparak kamu alacaklarının tahsilâtını hızlandırmak amaçlanmaktadır.
6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun’ un 79. maddesine istinaden, vergi dairelerince düzenlenen haciz bildirilerinin, Maliye Bakanlığı Gelir İdaresi Başkanlığı’nca alacaklı vergi daireleri adına e-haciz uygulamasına katılan bankalara elektronik ortamda tebliğ edilmesi ve bu tebligatlara elektronik ortamda bankalar tarafından cevap verilmesi, Bu kapsamda haczedilen menkul mallar ile her türlü alacak ve hakların paraya çevrilmesi ve vergi dairesi hesaplarına aktarılmasıdır.
5479 sayılı Gelir Vergisi Kanunu, Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun, Özel Tüketim Vergisi Kanunu ve Vergi Usul Kanununda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun’ un 5. maddesi ile Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun’ un 79. maddesi değiştirilerek e- haciz uygulamasının yasal zemini hazırlanmıştır. Ödeme süresi içerisinde ödenmeyen kamu alacaklarının cebren tahsilini temin etmek ya da alacağın tahsil güvenliğini sağlamak amacıyla tahsil dairelerince alınan haciz ve ihtiyati haciz kararları üzerine, Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun 79. maddesi hükmüne dayanılarak borçlunun bankalar nezdindeki hak ve alacaklarının da haczi yoluna gidilebilir. Adı her ne kadar e-haciz olsa da, burada söz konusu olan haciz, nitelik olarak nihayetinde bir haciz işlemidir. Hacze başvurabilmek için ilgili şartların yerine getirilmesi gerekmektedir.
Zamanla yaygınlaşan ve bilinmeye başlayan bir haciz yöntemi olan elektronik haciz uygulaması ile birlikte birtakım sorunlar da ortaya çıkmıştır.
Bir hesabın bakiyesinin borç tahsilatına yeterli olmasına rağmen mükellefin tüm hesaplarına veya borcuna yetecek miktardan fazlasına blokaj konulması, hatta kredi kartlarına blokaj konulması e-haciz bildirilerine dayanılarak mükellefin kredibilitesinin düşürülmesi nedenleriyle mükellefin ticari yaşamının olumsuz etkilenmesine sebep olmaktadır. Buda banka hesaplarının ticari olarak kullanılmasına engel olmaktadır bankalardaki bu sorunun çözülmesi önemlidir. Haciz işleminde, uygulamanın haciz bildirisinin tebliği edildiği tarih itibariyle bir günlük olması gerekirken hesaplara konan blokaj nedeniyle süreklilik arz eden bir mahiyete büründüğü görülmektedir. Bu konuda 1 seri numaralı Tahsilat Genel Tebliği ile 440 Seri No.lu Tahsilat Genel Tebliği’nde yer alan düzenlemeye göre, ihtiyati haciz ve haciz bildirilerinin, amme borçlusunun tebliğ tarihinde muhatap banka nezdinde mevcut olan varlıklarını kavraması gerekmektedir. Yine 1 seri numaralı Tahsilat Genel Tebliği ’ne göre, ileriye matuf haciz yapılması, 6183 sayılı Kanun’un 79. maddesi uyarınca haczedilecek maaş, ücret, kira, istihkak alacakları gibi süreklilik arz eden alacak borç ilişkisi bulunması halinde mümkündür.
Son dönem Uygulamalarında vergi dairesinden alacaklı olan, mahsup talebi olan veya yaptığı Avukat, Doktor, Mali müşavir gibi serbest meslek işi dolayısıyla vergi dairesinde iade alacağı olan kimseler borçlu gibi vergi dairelerinde kontrol edilmeden e haciz listesinde yer almakta e-haciz uygulanması ile karşı karşıya kalabilmektedirler. Diyeceksiniz ki ne olmuş yani aslında bu husus o kadar önemli sosyolojik ve siyasi olarak dikkate alınması gereken bir husus ki Şöyle ki; Bahsettiğim serbest meslek erbapları toplumda statüsü olan ve etki alanı olan insanlardır sistemi kontrol etmekle mükellef idare veya görevli memurun işini doğru yapmaması dolayısı ile oluşan rahatsızlıklar sosyolojik ve siyasi sorunlar doğuracaktır. Bu kapsamda vergi idaresinin, interaktif iletişim veya doğrudan iletişim yollarını kullanarak mükellefleri e-haciz uygulamaları hakkında bilgilendirilmesinde fayda bulunmaktadır. Bu yapılmayacaksa sistemin borcun karşılığında bir mahsup talebi, verilmiş teminat veya başka bir işlem olup olmadığını kontrol edebilir hale getirilmesi gerekir.
