Nevzat Erdağ Vergi, Sosyal Güvenlik ve İş Hukuku Uzmanı
Türkiye’de çok değil 2003 tarihinde faaliyete başlayan Bireysel Emeklilik Sistemi, katılımcılara sunduğu çok yüksek vergi avantajının yanı sıra, bugüne kadar geçen dönemde Emeklilik Yatırım Fonları’nın performansı ile de başarılı bir sınav verdi. OECD’nin verilerine göre, Türkiye’de Bireysel Emeklilik Sistemi, OECD’ye üye olan ülkeler arasında en yüksek nominal getiriyi sağlıyor.
Bireysel Emeklilik Sistemine en mükemmel yatırım enstrümanı deniyor. Çünkü sistemin başladığı yıldan bu yana, yani 14 yılda emeklilik fonları yatırımcıya ortalama yüzde 197, reel olarak da yüzde 65 kazandırdı. Ayrıca, Bireysel Emeklilik Sistemi’ne girenlerin vergi avantajı ile birlikte, tasarruflarına yönelik elde ettikleri getiri, özellikle son yıllarda başka hiçbir yatırım enstrümanından sağlanmıyor.
Bu konuda bireysel emeklilik şirketlerinin yapmış olduğu bir hesaplamayı da sizinle paylaşayım:
2010 yılının Ocak ayında Bireysel Emeklilik Sistemi’ne giren bir kişi, aralıksız 2016 yılının Ekim ayına kadar her ay 200 lira katkı payı öderse, toplam 6 yıl 10 ayda -yani 82 ayda- 16 bin 400 lira sisteme para yatırmış oluyor. Bu kişinin yüzde 25’lik vergi diliminde olduğu varsayımıyla 82 ayda biriken vergi avantajı, toplam 4 bin 100 lirayı buluyor. Bu avantajdan dolayı da cebinden 12 bin 300 lira çıkıyor, ama birikimi yine 16 bin 400 lira oluyor. Bir de bunun üzerine fon getirilerini eklediğinizde, bu kişinin vergi avantajı ile birlikte kazancı 6 bin 900 lirayı buluyor.
İşte bu yüzden Bireysel Emeklilik Sistemi’ne en mükemmel yatırım enstrümanı deniyor. Ancak sisteme girerken şuna dikkat etmelisiniz;
Yönetim gider kesintisi: Aylık ödediğiniz paradan şirket giderleri için kesilen tutar. Kimi şirket %8, kimi şirketler %6 yönetim gider kesintisi alır. Bu da şirketlere inanılmaz haksız kazanç sağlıyor. 2015 yılında BES fonlarının performansı ile ilgili eleştiriler yoğundu. 2016 yılında ise BES fonlarının genel olarak daha iyi performans sergilediğini söylemek mümkün. BES katılımcısının 2013 yılı başından itibaren yatırdığı paranın yüzde 25’i kadar da devlet teşviki aldığını belirtelim. Yüzde 25 devlet katkısına yüzde 100 hak kazanabilmek için 10 yıl prim ödeme ve 56 yaş koşulunu yerine getirmek gerekiyor.
Bireysel Emeklilik Sisteminin temel özelliklerini aşağıdaki şekilde sıralamak mümkündür: 1. Ek gelir imkanı:Bireysel emeklilik sistemi, emeklilik döneminizde size ek bir gelir sağlayarak refah seviyenizi arttırmak amacıyla sosyal güvenlik sisteminin tamamlayıcısı olabilir.Sistemde en az 10 yıl kalarak ve 56 yaşını tamamlayarak emekliliğe hak kazanabilirsiniz. Emekliliğe hak kazandığınızda üç farklı emeklilik seçeneğine sahip olursunuz. Birikimlerinizi toplu olarak alabileceğiniz gibi, tercihleriniz doğrultusunda bir geri ödeme planı dahilinde programlı olarak ya da yıllık gelir sigortası ürünü satın alarak emeklilik maaşı alabilir veya hesabınızdaki tutarı belirtilen seçenekler arasında paylaştırabilirsiniz. 2. Güven: Sistemin tüm unsurları denetim altındadır. Şirketlerin faaliyetleri Hazine Müsteşarlığı, fonların ve portföy yöneticilerinin faaliyetleri ise Sermaye Piyasası Kurulu tarafından denetlenir. Şirketinizin bağımsız dış denetim yaptırması zorunlu olduğu gibi, fonların hesap ve işlemleri ayrıca bağımsız dış denetime tabidir.Şirketlerin günlük faaliyetleri ise Emeklilik Gözetim Merkezi (EGM) tarafından elektronik ortamda izlenir. 3. Şeffaflık: Şirketlerin internet sitesinde sizin adınıza oluşturulan ve şifre ile girilebilen güvenli sayfadan bireysel emeklilik hesabınıza ait günlük bilgilere erişebilirsiniz. 4. Devlet Katkısı: Bireysel emeklilik sistemine ödediğiniz katkı payı tutarının %25’i, ilgili yıla ait brüt asgari ücret tutarının %25’i ile sınırlı olmak kaydıyla, devlet katkısı olarak hesabınıza ödenir. 5. Emeklilik Gelirinizi Etkileyen Kararlarda Söz Hakkı: Emeklilik planınız çerçevesinde, yatırım yapmak istediğiniz fonu alma, istediğiniz risk derecesine göre seçme ve yılda 6 defa değiştirme hakkınız var. 6. Profesyonel Fon Yönetimi: Birikimleriniz emeklilik yatırım fonlarında profesyonel fon yöneticileri tarafından yönetilir. 7. Lisanslı Aracılardan Hizmet: Bireysel emeklilik sisteminin tanıtım, pazarlama ve satışı, mesleki yeterlilikleri ölçülmüş, sınavda başarılı olmuş bireysel emeklilik aracıları tarafından yapılır. 8. Ödemeye Ara Verme Hakkı: Mali durumunuzda beklenmedik gelişmeler olduğu dönemlerde katkı payı ödemeye ara verebilirsiniz. 9. İşveren Grup Emeklilik Sözleşmeleri: Eğer işverenseniz; çalışanlarınız adına ödediğiniz katkı paylarını, ücretle ilişkilendirmeksizin ticari kazancınızın tespitinde gider olarak indirebilirsiniz. Çalışanlarınız için ödediğiniz katkı payları ve getirilerinden oluşan birikimler için 7 yılı aşmamak kaydı ile hak kazanma süresi tespit edebilirsiniz. Bu şekilde çalışanlarınız için motivasyon, firmanız için çalışan sadakati sağlamış olursunuz. 10. Başka Bir Emeklilik Şirketine Aktarım: Mevcut şirketinizdeki emeklilik sözleşmelerinizi yürürlük tarihinden itibaren en az 2 yıl şirkette kaldıktan sonra, başka şirketten aktarımla düzenlenen sözleşmelerinizi ise en az 1 yıl şirkette kaldıktan sonra başka bir emeklilik şirketine aktarabilirsiniz.
