Nevzat Erdağ Vergi, Sosyal Güvenlik ve İş Hukuku Uzmanı
09.12.2016 tarihli ve 29913 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 6764 sayılı “Milli Eğitim Bakanlığının Teşkilat Ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname İle Bazı Kanun Ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun” ile 3308 sayılı Mesleki Eğitim Kanununda yapılan değişiklikler ile çıraklık şartları değiştirilmiştir. Çırak ve stajyer öğrencilere işletmelerde beceri eğitiminden sonra staj ve tamamlayıcı eğitim verilmeye başlanılmış, ayrıca işletmeler tarafından ödenmekte olan çırak ve öğrenci ücretlerine devlet desteği getirilmiştir.
3308 sayılı Kanunun 18. Maddesinde “Yirmi ve daha fazla personel çalıştıran işletmeler, çalıştırdıkları personel sayısının yüzde beşinden az olmamak üzere mesleki ve teknik eğitim okul ve kurumu öğrencilerine beceri eğitim yaptırır. Öğrenci sayısının tespitinde kesirler tama iblağ olunur.” demektedir.
3308 sayılı Kanunda çırak olabilmek için aranılan “14 yaşını doldurmuş, 19 yaşından gün almamış olmak” şartı 6764 sayılı Kanunla kaldırılmış; “En az ilköğretim okulu mezunu olmak” şartı ise “En az ortaokul veya imam-hatip ortaokulu mezunu olmak.” şeklinde değiştirilmiştir. Yapılan değişiklik sonrasında çırak olabilmek için; Şartları aranılmaya başlanılmıştır. Ancak, 19 yaşından gün almış olanlardan daha önce çıraklık eğitiminden geçmemiş olanlar, yaşlarına ve eğitim seviyelerine uygun olarak düzenlenecek mesleki eğitim programlarına göre çıraklık eğitimine alınabileceklerdir.
3308 sayılı Kanunda on ve daha fazla personel çalıştıran işletmeler, çalıştırdıkları personel sayısının % beşinden az olmamak üzere mesleki ve teknik eğitim okul ve kurumu öğrencilerine beceri eğitim yaptırmakla yükümlü iken 3308 sayılı Kanunla yapılan değişiklik sonrasında, mesleki ve teknik orta öğretim okul ve kurumu öğrencilerine de “staj” ve “tamamlayıcı eğitim” yaptırma yükümlülüğü getirilmiştir. Dolayısıyla işletmelerde verilecek eğitim, beceri eğitimi, staj ve tamamlayıcı eğitim olacaktır. Kanunda; Staj: öğrencilerin öğretim programlarıyla kazandırılması öngörülen mesleki bilgi, beceri, tutum ve davranışlarını geliştirmeleri, sektörü tanımaları, iş hayatına uyumları, gerçek üretim ve hizmet ortamında yetişmeleri amacıyla işletmede yaptıkları mesleki çalışmayı, “Tamamlayıcı Eğitim”, açık öğretim yoluyla eğitimi yapılamayan alan veya dallarda, mesleki ve teknik orta öğretim programlarını tamamlayamadan okuldan ayrılanlar ile yurt dışında öğrenim görenlerin denklik işlemleri sonucunda tespit edilen eksik meslek alan veya dal derslerini işletmelerde mesleki eğitim esaslarına göre tamamlamalarına imkan sağlayan eğitimi, İfade eder şeklinde tanımlanmıştır.
3308 sayılı Kanunun 25/1 fıkrası uyarınca, staj veya tamamlayıcı eğitim gören öğrencilere asgari ücretin net tutarının; 20 ve üzerinde personel çalıştıran iş yerlerinde % 30’undan, 20 den az personel çalıştıran iş yerlerinde % 15’inden, aday çırak ve çırağa ise yaşına uygun asgari ücretin % 30’undan aşağı ücret ödenememektedir. Ancak, 3308 sayılı Kanuna 6764 sayılı Kanunla eklenen geçici 12. madde uyarınca, 2016-2017 eğitim ve öğretim yılı sonuna kadar uygulanmak üzere aday çırak ve çıraklar ile işletmelerde mesleki eğitim gören, staj veya tamamlayıcı eğitime devam eden öğrencilere, yapılacak ödemelerin asgari ücretin net tutarının % 30’undan az olamayacağına yer verilmiştir.
Üniversitelerin mesleki ve teknik eğitim bölümleri dışında olan öğrencilerden okulları tarafından staj yapması uygun görülüp işletmelere beceri eğitimi yapmak üzere staja gönderilen öğrenciler 3308 sayılı Kanun kapsamına girmediklerinden bunlara staj yaptıran işletmelerin ücret ödeme zorunluluğu olmayacak. Ancak ücret ödemesi söz konusu ise ödenen ücretlerin tamamı üzerinden hem gelir hem de damga vergisi kesilecektir. Örneğin; x Üniversitesi, İletişim fakültesi Dijital reklam öğrencisinin staj yapma talebini uygun bulunmuş ve bu kişi ABC. Şti. unvanlı işletmeye staj için gönderilmişse ve ABC Şti. unvanlı işletme bu kişiye 500 TL ücret ödemiş ise; On ve daha fazla personel çalıştıran işletmeler, çalıştırdıkları personel sayısının yüzde beşinden az yüzde onundan fazla olmamak üzere mesleki ve teknik eğitim okul ve kurumu öğrencilerine beceri eğitimi yaptırır. Ancak ondan az personel çalıştıran işletmeler de mesleki ve teknik eğitim okul ve kurumları öğrencilerine bu Kanunun ilgili hükümlerine göre isterlerse beceri eğitimi yaptırabilirler. On ve daha fazla personel çalıştıran ve Bakanlıkça işletmelerde mesleki eğitim kapsamına alınan, ancak, beceri eğitimi yaptırmayan işletmeler, beceri eğitimi yaptırması gereken her öğrenci için eğitim süresince her ay 18 yaşını bitirenlere ödenen asgari ücretin net tutarının 1/3’ü nispetinde, yirmi ve daha fazla personel çalıştırılması halinde 2/3’ü nispetinde Saymanlık hesabına para yatırmakla yükümlüdürler.
6764 sayılı Kanunla yapılan bir diğer değişiklik de işletmeler tarafından ödenmekte olan çırak ve öğrenci ücretlerine devlet katkısı getirilmek suretiyle yapılmıştır. Anılan Kanuna göre 2016 -2017 yılı eğitim ve öğretim yılı sonuna kadar uygulanmak üzere çırak ve öğrencilere ödenebilecek en az ücretin; -20’den az personel çalıştıran işletmeler için 2/3’ü, -20 ve üzerinde personel çalıştıran işletmeler için 1/3’ü İşsizlik sigortası fonundan karşılanacaktır. Ayrıca, devlet katkısı olarak yapılacak ödemeleri beş eğitim ve öğretim yılına kadar uzatılması hususunda da Bakanlar Kuruluna yetki verilmiştir. Diğer taraftan, söz konusu destek, yalnızca özel sektör işverenlerine verilecek olup, kamu kurum ve kuruluşları destek kapsamı dışında tutulmuşlardır.
