Nevzat Erdağ Vergi, Sosyal Güvenlik ve İş Hukuku Uzmanı
Son günlerde basında çıkan haberlerden dolayı ev hizmetlerinde çalışanların sigortalılık durumu ile alakalı birçok soru almaya başladım. Bu yüzden bu hafta ev hizmetlerinde çalışanların sigorta durumunu ayrıntılı açıklayacağım.
6552 sayılı İş Kanunu ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması ile Bazı Alacakların Yeniden Yapılandırılmasına Dair Kanun (torba yasa) ile 2014 yılında düzenleme yapılmadan önce; ev hizmetlerinde çalışan gündelikçi, temizlikçi ve bakıcıların sigortalı olarak bildirilmesi gerekiyordu. 6552 sayılı torba yasanın 55. Maddesi ile 5510 sayılı Sosyal Sigortalar Ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’na “Ev hizmetlerinde çalışanların sigortalılığı” başlığı ile 9. Ek madde ile yeni düzenleme ve değişiklikler yapıldı ve bu değişiklikler 1 Nisan 2015 te yürürlüğe girdi. Yeni düzenlemeler ile çalışma süreleri 10 gün altında ve üstünde olanlar için farklı uygulamalar getirildi.
Ev Hizmetlerinde;
Ay içinde çalışma saati süresine göre hesaplanan çalışma gün sayısı 10 gün ve daha fazla olan sigortalılar hakkında 5510 sayılı Sosyal Sigortalar Ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 4 -1 (a/SSK) bendi kapsamındaki sigortalılara ilişkin hükümler uygulanır. Ancak bildirimleri normal sigortalılar gibi, çalışmaya başlamadan bir gün önce yapılmayacak. Bunların bildirimi, işverenler tarafından SGK’ca hazırlanacak belgeyle en geç çalışmanın geçtiği ayın sonuna kadar yapılacak.
“Ev hizmetlerinde bir veya birden fazla gerçek kişi tarafından çalıştırılan ve çalıştıkları kişi yanında ay içinde çalışma saati süresine göre hesaplanan çalışma gün sayısı 10 günden az olanlar için ise, çalıştırıldıkları süreyle orantılı olarak çalıştıranlarca (gerçek kişi işverenlerce) 5510/82 nci maddeye göre belirlenen prime esas günlük kazanç alt sınırının %2’si oranında iş kazası ve meslek hastalığı sigortası primi ödenir.” Yani; Yeni sistemde ev sahipleri 10 günden az süreyle temizlikci çalıştıran kişiler artık işveren sayılmıyor. Böylece hem işyeri bildirgesi, sigortalı işe giriş bildirgesi ile aylık prim ve hizmet belgesi, işten ayrılış belgesi düzenlenmesine gerek kalmıyor, hem de çalıştırdıkları her gün için sadece ancak ferdi kaza ve meslek hastalıklarına karşı korumak amacıyla prim ödeyerek, çalıştırdıkları kişiyi iş kazası ve meslek hastalığına karşı sigortalatmış oluyorlar. Bu şekilde çalışanların sigortalılık tescili, çalışan ve çalıştıran imzalarını da ihtiva eden ve en geç çalışmanın geçtiği ayın sonuna kadar SGK’ya verilmesi gereken Ev Hizmetlerinde Çalışanlar Formu ile oluyor. Ay sonunun hafta sonu genel ve resmi tatil günlerine denk gelmesi halinde ise bu günleri takip eden ilk iş günü sonuna kadar bildirim yapılmalı. 10 günden az çalışmanın takip eden aylarda da devam etmesi ve bu durumun Formda belirtilmesi halinde her ay için ayrıca bildirim yapılması istenmiyor, yani bir kez vermek yeterli oluyor. Ev hizmetlerinde 10 günden az sigortalı olarak çalışanların bildirimi bu kişileri çalıştıranlar yönünden SGK’dan alınacak şifre ile internet aracılığı ile de yapılabilmekte. Sosyal Güvenlik Kurumu’na (SGK) 3 ayrı yöntemle başvuru yapılabilecek: Kâğıt Form: Çok yaşlıların bilgisayar ve cep telefonuyla uğraşamayacağı düşünülerek, basılı form hazırlandı. Formu doldurup SGK’ya vermeleri yeterli olacak. İnternet: www.turkiye.gov.tr e-Türkiye portalına girerek, internet üzerinden başvuru yapılabilecek. Çalıştıran, kendisinin ve işçisinin T.C. kimlik numarasını ve ayda kaç gün çalıştıracağını belirtecek. Primi ise banka veya ödeme talimatıyla yatıracak. SMS: Hazırlıkları henüz devam eden ve nisan ayı içerisinde detayları açıklanacak SMS yönteminin en fazla tercih edilen yöntem olması bekleniyor. Bu yöntemle hatırlanması kolay, büyük ihtimalle aynı zamanda ilgili yasanın numarası olan ‘5510’ telefon numarası olarak duyurulacak. Tüm GSM operatörü aboneleri aynı numaraya mesaj atmak suretiyle oturdukları yerden gündelikçisinin sigortasını yapacak. Prim ise GSM operatörü tarafından faturayla birlikte tahsil edilip, SGK’ya aktarılacak. Doğrudan SGK’ya giderek veya posta ile göndererek başvurduğunuzda, aynı kişiyle çalışmaya devam ettiğiniz sürece tekrar bildirim yapmanıza gerek kalmıyor. Bu şekilde yaptığınız bildirim, çalıştırdığınız belli bir güne özel oluyor ve çalıştırdığınız her gün için ayrı bildirim yapmanız gerekiyor.
Gündelikçi çalıştıranlar diğer işverenlere sağlanan teşviklerden aynen yararlanabilecek. Son 6 aydır sigortalı olarak herhangi bir işte çalışmayan 18-29 yaş arasındaki erkekleri ve 18 yaşından büyük kadınları çalıştıranlar 2 yıl süreyle işveren priminden muaf olacak. Devlet ayrıca prim borcu bulunmayan işverenlere yüzde 5 prim teşviki uyguluyor. Normalde çalışanlar isteğe bağlı sigorta yaptıramıyor. Ancak gündelikçilere istisna uygulanıyor. SSK veya Bağ- Kur kapsamında isteğe bağlı sigortası bulunan bir kişi ayda 10 günden az çalışıyorsa, sigortalılığı sona ermeyecek. 10 günden az gündelikçi olarak çalışan emekli destek priminden muaf olacak. Gündelikçi kadınlar, çalışmadıkları günler için, asgari ücret ile asgari ücretin 6,5 katı arasında kendi belirleyecekleri tutardan isteğe bağlı sigorta yaptırabilecek, prim ödeyebilecek.
01.01.2016-31.12.2016 arası ev hizmetleri sigorta prim maliyeti (30 tam gün çalışanlar için), 5510 Sayılı Kanunun 5 Puanlık prim indirimi ve 6111 Sayılı Teşvik Kanunundan Faydalananlar İçin Hesaplandığında; -Brüt asgari ücret: 1.647,00 TL. 6111 ve 5510’na göre sigortalı çalıştıran işverenin 2016 yılında ödeyeceği prim tutarı: 288,22 TL Ev Hizmetlerinde On Günden Az Çalışanlar İçin 2016 Yılında Ödenecek Bir Günlük Sigorta Prim Tutarı Bilindiği üzere ev hizmetlerinde on günden az çalışanlar için bunları çalıştıranlar sadece iş kazası ve meslek hastalığı primini ödemekte ve çalıştırdıkları her gün için asgari ücretin günlük brüt tutarının %2’i oranında prim ödemesi yapmaktadırlar. Buna göre ev hizmetlerinde on günden az çalıştırılan sigortalılar için 2016 yılında ödenecek günlük prim tutarı: 1,09 TL olacaktır.
Sigortalılık başlangıcında bu form üzerinde çalışma başlangıcına dair kayıtlı en eski tarih esas alınmakta.
Genç ve kadın istihdamı kapsamında sağlanan teşvik 24 ay olacak. Ancak işçinin mesleki eğitim sertifikası alması durumunda bu süre 48 aya çıkacak.
