Nevzat Erdağ Vergi, Sosyal Güvenlik ve İş Hukuku Uzmanı
Geçen hafta ülke gündeminin yoğunluğundan çok da fark edilmeyen bir kampanya vardı. Yetiştirme yurtlarında büyüyen gençler tarafından kurulan Hayat Sende Derneği, yurtlardan ayrılma yaşının herkes için 18’den 21’e çıkarılması için imza kampanyası başlattı. Kampanya aslında hepimize bir mesaj vermeliydi; bu toplumda yaşayan herkes gibi, iş adamlarımızın da sosyal bir sorumluluğu olduğunu unutmaması gerekir. Yetiştirme yurtlarında büyüyen gençler bizim gençlerimiz ve devlet olarak da toplum olarak da bu gençlere sahip çıkma zorunluluğumuz bulunmaktadır.
Yasalara göre, yurtlarda kalan çocukların koruma kararı genel olarak reşit olana kadar, yani 18 yaşına kadar devam ediyor. 18’ini geçen gençlerin liseye devamı halinde 20 yaşına kadar, üniversiteye gidenlerin 25 yaşına kadar, okumuyorsa meslek sahibi edilip, 20 yaşına kadar koruma kararları mahkemece uzatılabiliyor. Ancak yasalar her zaman hayata geçmiyor.
Eğitimlerine devam etmeyen gençlerin büyük çoğunluğu, 18 yaşını doldurduğunda himaye onayıyla koruması uzatılmazsa, korumadan ayrılmak durumunda kalıyor. Bu durum eğitim sisteminin dışında, hayata ve iş piyasası hakkında hiçbir bilgileri olmayan bu gençlerimizin uyumu zorlaştırmakta, bu gençlerin daha savunmasız kalmalarına sebep olabilmektedir.
Her yıl kaç gencimizin yurtlardan çıkmak zorunda kalması ile ilgili maalesef bir istatistik yok. Ancak tahminlere göre her yıl ortalama 700 ile 1000 genç korumadan ayrılıyor.
Bu teşvik kapsamına giren kişilerin özel sektörde çalıştırılmaları halinde, prime esas kazanç alt sınırı üzerinden (asgari ücret üzerinden) hesaplanan malullük, yaşlılık ve ölüm sigortası primi, kısa vadeli sigorta kolları primi ve genel sağlık sigortası primi, sigortalı ve işveren hissesi primlerinin tamamı ile işsizlik sigortası primi, sigortalı ve işveren hissesinin tamamı sigortalının işe giriş tarihinden itibaren 5 yıl süre ile Hazine tarafından karşılanacaktır.
Bu konuda uygulamada sorunlar yaşandığını makalemin yayınından sonra duyuyorum fakat 2828 Sayılı Sosyal Hizmetler Kanununa 6.02.2014 tarihli 6518 sayılı yasanın 20 maddesi ile eklenen Ek Madde 1 deki şu ibareye dikkat etmeleri gerekir
Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığının sosyal hizmet modellerinden yararlanan çocuklardan reşit olduğu tarih itibarıyla bu hizmetlerden yararlanmaya devam edenlerin işe yerleştirilmeleri aşağıdaki usul ve esaslar çerçevesinde yapılır: maddede kamu kurumlarına alımlarla alakalı kurallar açıklandıktan sonra son iki parağraf aynen şu açıklamayı yapmaktadır
….Birinci fıkra kapsamına giren kişilerin özel sektörde çalıştırılmaları hâlinde, 31/5/2006 tarihli ve 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 81 inci maddesine göre ödenmesi gereken ve aynı Kanunun 82 nci maddesi uyarınca belirlenen prime esas kazanç alt sınırı üzerinden hesaplanan malullük, yaşlılık ve ölüm sigortası primi, kısa vadeli sigorta kolları primi ve genel sağlık sigortası primi, sigortalı ve işveren hissesi primlerinin tamamı ile 25/8/1999 tarihli ve 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanununun 49 uncu maddesinin birinci fıkrasına göre ödenmesi gereken işsizlik sigortası primi, sigortalı ve işveren hissesinin tamamı sigortalının 5809 işe giriş tarihinden itibaren beş yıl süre ile Hazine tarafından karşılanır.
Bu fıkra kapsamında sağlanan prim teşvikinden işverenler yararlanır ve Hazine tarafından işverene sağlanan sigortalı primi hissesi teşviki tutarının sigortalıya ödenmesi işverenden talep edilemez.
Bu fıkra uyarınca teşvikten faydalanabilmek için Sosyal Güvenlik Kurumuna verilmesi gereken aylık prim ve hizmet belgelerinin yasal süresi içinde verilmesi ve Hazinece karşılanmayan primlerin yasal süresi içinde ödenmesi şarttır. İşe yerleştirme yükümlülüğünün takip ve denetimi, yerleştirme yapılacak kadro ve pozisyonların belirlenmesi, yerleştirme ve kuraya ilişkin usul ve esaslar ile diğer hususlar, Maliye Bakanlığı ile Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığının olumlu görüşleri üzerine Devlet Personel Başkanlığı tarafından bu Kanunun yayımını takip eden üç ay içinde yürürlüğe konulacak yönetmelikle düzenlenir.
Teşvikten yararlanmak isteyen işverenlerin, sigortalının yukarıda belirttiğimiz koşulları taşıdığını içeren Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı yazısı ile sigortalının teşvik kapsamında olduğunu belgelendirmesi gerekmektedir. Asgari ücret alan bu kapsamdaki işçi için işverenler prim ödemeyeceklerdir. Asgari ücret üzerinde ücret alan sigortalı için ise ödenecek sigorta primi hesaplanırken 5 puanlık indirim de uygulanabilecektir. Yetiştirme yurtlarından yaş dolayısı ile ayrılan veya okulunu bitirerek ayrılan gençlerimizi devlet kadar özel sektör firmalarımızın da öncelikli işe almaları çok önemli bir hassasiyet olacaktır.
Diyarbakırdan Şahin ben yetistirme yurtlarında ayrılan dernek baskani
Yetiştirme yurdundan ayrılanların sigortalı çalışmalarındaki teşviklerle alakalı gelen soruda bunun yasal karşılığı bilinmemekteydi
2828 Sayılı Sosyal Hizmetler Kanununa 6.02.2014 tarihli 6518 sayılı yasanın 20 maddesi ile eklenen Ek Madde 1 deki şu ibareye dikkat etmek gerekir.
Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığının sosyal hizmet modellerinden yararlanan çocuklardan reşit olduğu tarih itibarıyla bu hizmetlerden yararlanmaya devam edenlerin işe yerleştirilmeleri aşağıdaki usul ve esaslar çerçevesinde yapılır: maddede kamu kurumlarına alımlarla alakalı kurallar açıklandıktan sonra son iki parağraf aynen şu açıklamayı yapmaktadır
….Birinci fıkra kapsamına giren kişilerin özel sektörde çalıştırılmaları hâlinde, 31/5/2006 tarihli ve 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 81 inci maddesine göre ödenmesi gereken ve aynı Kanunun 82 nci maddesi uyarınca belirlenen prime esas kazanç alt sınırı üzerinden hesaplanan malullük, yaşlılık ve ölüm sigortası primi, kısa vadeli sigorta kolları primi ve genel sağlık sigortası primi, sigortalı ve işveren hissesi primlerinin tamamı ile 25/8/1999 tarihli ve 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanununun 49 uncu maddesinin birinci fıkrasına göre ödenmesi gereken işsizlik sigortası primi, sigortalı ve işveren hissesinin tamamı sigortalının 5809 işe giriş tarihinden itibaren beş yıl süre ile Hazine tarafından karşılanır.
Bu fıkra kapsamında sağlanan prim teşvikinden işverenler yararlanır ve Hazine tarafından işverene sağlanan sigortalı primi hissesi teşviki tutarının sigortalıya ödenmesi işverenden talep edilemez. Bu fıkra uyarınca teşvikten faydalanabilmek için Sosyal Güvenlik Kurumuna verilmesi gereken aylık prim ve hizmet belgelerinin yasal süresi içinde verilmesi ve Hazinece karşılanmayan primlerin yasal süresi içinde ödenmesi şarttır. İşe yerleştirme yükümlülüğünün takip ve denetimi, yerleştirme yapılacak kadro ve pozisyonların belirlenmesi, yerleştirme ve kuraya ilişkin usul ve esaslar ile diğer hususlar, Maliye Bakanlığı ile Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığının olumlu görüşleri üzerine Devlet Personel Başkanlığı tarafından bu Kanunun yayımını takip eden üç ay içinde yürürlüğe konulacak yönetmelikle düzenlenir.