Bildiğiniz gibi, bugünlerde ülkemiz dünyaca önemli bir organizasyona ev sahipliği yapmaktadır. Dünyaya yön veren G–20 diye adlandırılan 20 ülkenin bulunduğu organizasyonun bu dönem başkanlığını ülkemiz yapmaktadır. Antalya’da yapılan Liderler Zirvesi herkesin dikkatini çekmektedir. Fakat ben başka bir hususa dikkatinizi çekmek istiyorum. Ülkemizin G-20 dönem başkanlığı döneminin ilk altı ayında birçok organizasyon yapılmış bulunmaktadır. Bu etkinliklerin en önemlilerinden biri 6-8 Mayıs 2015 tarihlerinde İstanbul’da düzenlenen Maliye Bakanlığı’mızın ev sahipliğinde yapılan “G-20 Uluslararası Vergi Sempozyumu” dur. Bu başarılı organizasyon, çoğu uluslararası olmak üzere, yaklaşık 60 ülkeden vergi konusunda uzman üst düzey yetkili, danışman ve yöneticilerden oluşan 300’ün üzerinde katılımcı ile gerçekleşmişti.
Matrah Aşınması ve Kar Kaydırma,
Otomatik Bilgi Değişimi, Vergi ve Kalkınma, olmak üzere 3 temel başlık üzerine inşa edilen
bu sempozyumun gündemi şöyle olmuştu:
- Dijital ekonomi nedeniyle ortaya çıkan vergi kayıpları,
- Faiz giderlerinin indirilmesine ilişkin getirilecek sınırlandırmalar,
- Vergi kurallarının gerçek küresel değer ile uyumlaştırılması,
- Matrahın aşındırılması ve karın aktarılmasına ilişkin verilerin toplanması, bunların ekonomik olarak analizi ve dışsal etkilerinin tespiti,
- Gelişmekte Olan Ülkeler ve Otomatik Bilgi Değişimi (banka hesaplarına ilişkin bilgiler dahil vergi idareleri arasında otomatik bilgi değişimi ve gelişmekte olan ülkelere etkisi).
Sempozyumda çok uluslu şirketlerin bulunduğu ülkeler için “Vergi Cenneti” olma riski üzerinde de durulmuştu. Türkiye de bu konular ile ilgili olarak 15 maddeden oluşan eylem planına imza atmıştı. Bu sempozyumda Türkiye’nin imzaladığı 15 maddelik eylem planının çok kısa sürede yedi tanesi tamamlanıp, hemen uygulamaya kondu. Diğer sekiz madde de 2015 yıl sonuna kadar tamamlanacaktır.
Eylem Planında yer alan 15 eylem şöyledir:
- Dijital ekonominin yarattığı vergisel karışıklık (işyeri oluşması, gelirin elde edildiği yer, gelirin tür.) gibi unsurlar değerlendirilip, zararlı vergi uygulamalarının önlenmesi,
- Karışık finansal enstrümanlar kullanımı ile ortaya çıkan olumsuz etkilerin bertaraf edilmesi,
- Kontrol edilen yabancı kurum kazançlarının vergilendirilmesi kurallarının gözden geçirilerek iyileştirilmesi,
- Faiz vb. mali enstrümanlar kullanımı sonucu yapılan gider indirimleri ile oluşan matrah aşınmalarının sınırlandırılması,
- Şeffaflık ve özün önceliği ilkeleri dikkate alınarak, zararlı vergi uygulamalarının önlenmesi için tedbirler alınması,
- Çifte Vergilendirmeyi Önleme Anlaşması (ÇVÖA) hükümlerinin kötüye kullanımını önleyici tedbirler,
- İşyeri teşkili yaratan durumlardan kaçınma hallerine karşı gerekli önleyici tedbirlerin alınması,
- Gayri maddi hak transferlerinde değerin yaratıldığı yerin dikkate alınması,
- Risk ve sermaye transferlerinde değerin yaratıldığı yerin dikkate alınması,
- Yüksek riskli işlemlerde değerin yaratıldığı yerin dikkate alınması (yönetim hizmetleri, ana merkez giderlerinin indiriminin kabulü açısından önemli),
- Matrah aşındırılması ve kâr aktarımı uygulamaları ile ilgili verilerin toplanması ve analiz edilmesi, ilgili yöntem oluşturulması,
- İddialı vergi planlama uygulamaları için beyan zorunluluğu getirilmesi,
- Transfer fiyatlandırması belgelendirme kurallarının yeniden gözden geçirilmesi
- Vergi uyuşmazlık çözüm mekanizmalarının (karşılıklı anlaşma usulleri, tahkim-Hakemlik vb.) daha etkin çalıştırılması,
- Uluslararası hukuk kuralları çerçevesinde çok taraflı çözüm üretme mekanizmasının yaratılması.
Ortaya koyulan eylem adımlarının taahhüt edilen takvim dâhilinde sonuçlandırılması ve otomatik bilgi değişimi çalışmalarının istenildiği gibi devam etmesiyle uluslararası vergi alanındaki pek çok problemin ortadan kalkması, en azından ıslah edilmesi mümkün olacaktır. Vergide şeffaflık, bilgi değişimi ve karın elde edildiği yerde vergilendirilmesi gerektiği hususlarının öne çıktığı bir dönemde yaşıyoruz. Ülkemizin gelişmekte olan ülkeler arasında ön sıralarda yer alması önemlidir. Kayıt dışı ekonominin, ülkenin gelişmesini engelleyen temel bir yapısal sorun olduğu da aşikardır. Kayıt dışı ekonomiyle mücadelenin en az terörle mücadele kadar önemli olduğuna göre;
Kayıt dışı vergi, kayıt dışı ekonomi ve istihdamla hem ulusal, hem de uluslararası platformda mücadele ederek, kayıt dışılığı azaltarak, ülkemizin, ekonomimizin gelişmesi, kalkınması için daha fazla kaynak sağlamak devletin bakışı olduğuna göre, önümüzdeki dönemde kayıt dışı ile daha yoğun mücadelenin olacağını da söylemek yanlış olmayacaktır.
Nevzat Erdağ Vergi, Sosyal Güvenlik ve İş Hukuku Uzmanı
