Nevzat Erdağ Vergi, Sosyal Güvenlik ve İş Hukuku Uzmanı
Son zamanlarda, bazı firmaların emekli ortaklarının sosyal güvenlik destekleme primi ödenmemiş olmasından dolayı maaşlarına haciz konulduğu soruları üzerine, “emekli şirket ortaklarının maaşlarından sosyal güvenlik destekleme primi kesilmesi” hususunu ayrıntılı olarak açıklama ihtiyacı duyarak, bu yazımı kaleme aldım.
Şirketlerin bütün ortakları, 5510 sayılı yasanın bütün hükümleriyle birlikte, yürürlük tarihi olan 1 Ekim 2008’den önce, 1479 sayılı Esnaf Bağ-Kur Yasasının 24 üncü maddesinin (I) numaralı bendi kapsamında zorunlu olarak Bağ-Kur sigortalısı sayılmaktaydılar.
5510 sayılı yasanın bütün hükümleriyle birlikte, yürürlük tarihi olan 1 Ekim 2008’den sonra ise, şirketlerin bütün ortakları 5510 sayılı Kanun’un 4 üncü maddesinin 1 inci fıkrasının (a) bendinin (3) numaralı alt bendi kapsamında, zorunlu olarak 4/b sigortalısı sayılmışlardır.
SSK’dan, Bağ-Kur’dan veya Emekli Sandığı’ndan emekli olan kişiler, emeklilikten sonra değişik gerekçelerle şirket ortağı olmaktadırlar. Emekli olan kişiler şirket ortağı olurlarsa, SGK tarafından “çalışıyor” kabul edilmekte ve bu kişilerden sosyal güvenlik destek primi (SGDP) kesintisi yapılmaktadır.
Bağ-Kur’dan Emekli Olan Şirket Ortakları İçin 1 Ekim 2008 Öncesi Durum Sosyal güvenlik destek primi, Bağ-Kur’a ilk olarak 08.09.1999 tarihli ve 4447 sayılı Kanunun 38 inci maddesiyle 01.10.1999’dan itibaren getirilmiştir. Bağ-Kur tarafından yaşlılık aylığı bağlanan kişilerden yalnızca gelir vergisi mükellefi olanlardan SGDP kesileceği hüküm altına alınmıştır. SSK ve Emekli Sandığın’dan Emekli Olan Şirket Ortakları İçin 1 Ekim 2008 Öncesi Durum SSK veya Emekli Sandığı’ndan malullük veya yaşlılık aylığı almak suretiyle emekli olan şirket ortaklarından SGDP kesilmeye, ilk olarak 28.01.2004 tarihinden itibaren başlanmıştır. Kanunun 50 inci maddesine göre; “belirlenen on ikinci gelir basamağının %10’u oranında sosyal güvenlik destek primi öderler” şeklindedir. SSK’dan veya Emekli Sandığı’ndan malullük veya yaşlılık aylığı alan emekli şirket ortaklarından SGDP kesilmesi konusunda, 28.01.2004 tarihinde getirilen uygulama, başka hiç bir değişiklik olmadan, 1 Ekim 2008’e kadar Bağ-Kur tarafından aynen devam ettirilmiştir.
5510 sayılı Kanunun bütün hükümleriyle birlikte, yürürlük tarihi olan 1 Ekim 2008’den itibaren; anonim şirketlerin yönetim kurulu üyesi olan ortakları, sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketlerin komandite ortakları ile, diğer şirket ve donatma iştiraklerinin tüm ortakları, 5510 sayılı yasanın 4 üncü maddesinin 1 inci fıkrasının (a) bendinin (3) numaralı alt bendi kapsamında, zorunlu olarak 4/b sigortalısı sayılmışlardır. 1 Ekim 2008’den önce Bağ-Kur’dan, SSK’dan veya Emekli Sandığı’ndan yaşlılık veya malullük aylığı almak suretiyle emekli olduktan sonra, üstte belirttiğimiz şirket ortaklığı devam eden kişilerden 1 Ekim 2008’den sonra da SGDP kesintisi yapılması gerekmektedir. 1 Ekim 2008’den sonra ilk defa 5510 sayılı Yasa kapsamında sigortalı olup da, yaşlılık aylığı almak suretiyle emekli olduktan sonra, üstte belirttiğimiz şirketlere ortak olan kişilerden de SGDP kesintisi yapılması gerekmektedir. Ancak, 1 Ekim 2008’den sonra ilk defa sigortalı olduktan sonra, malullük aylığı alarak emekli olan kişiler emeklilikten sonra çalışmaya başladıklarında, aylıkları kesildiğinden, 1 Ekim 2008’den sonra SGDP’li olarak çalışamazlar. Anonim şirketlerin kurucu ortakları, 1 Ekim 2008’den sonra 4/b sigortalısı sayılmadıkları için, 1 Ekim 2008’den önce Bağ-Kur’dan, SSK’dan veya Emekli Sandığı’ndan emekli olup da, herhangi bir anonim şirketin kurucu ortağı oldukları için, SGDP kesintisi yapılan kişiler, eğer anonim şirkette yalnızca kurucu ortak olup da, yönetim kurulu üyelikleri yoksa, bu kişilerden 1 Ekim 2008’den sonra SGDP kesilmemesi gerekmektedir.
Emekli Sandığı, SSK ve Bağ-Kur’dan emeklilikten sonra şirket ortağı olanların, 1 Ekim 2008’e kadarki (1 Ekim 2008’den önceki) SGDP borçları, emekli aylıklarından kesilmeyip, şahısların SGK’ya giderek müracaatta bulunmaları halinde, tespiti yapılıp tahsil edilmektedir. 1 Ekim 2008’den sonraki SGDP borçları ise, SGK tarafından emekli aylıklarından re’sen kesilmektedir. 1 Ekim 2008’den önce Bağ-Kur’dan yaşlılık aylığı alarak emekli olan şirket ortaklarının, gerek 1 Ekim 2008 öncesi SGDP borçları, gerekse 1 Ekim 2008 sonrası SGDP borçları emekli aylıklarından kesilmektedir. Bağ-Kur’dan emekli olup, emeklilikten sonra şirket ortağı olanlardan, 1 Ekim 2008’e kadar kesilmesi gereken aylık SGDP miktarı, aldıkları emekli aylığı miktarının yüzde 10’u tutarındaydı. Diğer sosyal güvenlik kuruluşlarından (eski SSK, Bağ-Kur veya Emekli Sandığı) malullük veya yaşlılık aylığı alıp, emeklilikten sonra şirket ortağı olarak çalışanlardan, 1 Ekim 2008’e kadarki SGDP borçlarının aylık miktarı ise, 12 inci gelir basamağının yüzde 10’u tutarındaydı. Bağ-Kur yasası veya Emekli Sandığı kapsamından, 1 Ekim 2008’den önce emekli (malûllük veya yaşlılık aylığı) olduktan sonra, 1 Ekim 2008’den sonra şirketlere ortaklığı devam eden kişilerden kesilecek SGDP miktarı, almakta oldukları aylıklarının 2008 yılında % 12’si, 2009 yılında % 13’ü, 2010 yılında % 14’ü ve 2011 yılı ile müteakip yıllarda da % 15’i oranındadır. Şirket ortaklarından, hangi kayıt ve belgelere göre SGDP kesileceğini, şirket ortaklarının hangi kayıt ve belgelere göre sigortalı olarak kabul edildikleri hususunu da belirtmekte fayda var. Buna dair açıklamalarımız aşağıda yer almaktadır.
