Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği Sil Baştan Değişti

Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED)Nedir? 

Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından verilen ÇED raporu, bir faaliyetin kurum aşamasında çevre kirliliği açısından değerlendirilmesini sağlıyor.

Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED), belirli bir proje veya gelişmenin, çevre üzerindeki önemli etkilerinin belirlendiği bir süreçtir. Bu süreç, kendi başına bir karar verme süreci değildir;  karar verme süreci ile birlikte gelişen ve onu destekleyen bir süreçtir. Yeni proje ve gelişmelerin çevreye olabilecek sürekli veya geçici potansiyel etkilerinin sosyal sonuçlarını ve alternatif çözümlerini de içine alacak şekilde analizi ve değerlendirilmesidir.

ÇED Raporunun Amacı Nedir?

Ekonomik ve sosyal gelişmeye engel olmaksızın, çevre değerlerini ekonomik politikalar karşısında korumak, planlanan bir faaliyetin yol açabileceği bütün olumsuz çevresel etkilerin önceden tespit edilip, gerekli tedbirlerin alınmasını sağlamaktır.

ÇED’in Temel Görevi Nedir?

Projelerle ve gelişmelerle ilgili karar vericilerin daha bütünsel, yani karara etkiyecek birden fazla faktörü, göz önüne alır bir şekilde daha sağlıklı karar vermelerini sağlamak için, onlara projelerden kaynaklanabilecek çevresel etkileri net bir şekilde göstermektir.

Kimler ÇED Alacak?

Planladıkları faaliyetler sonucu çevre sorunlarına yol açabilecek kurum, kuruluş ve işletmeler, ÇED raporu veya proje tanıtım dosyası hazırlamakla yükümlü olacak.

ÇED Raporu Nereden Alınacak?

Yönetmelikte yer alan faaliyetler için Çevre ve Şehircilik Bakanlığı veya il müdürlüklerine sunulmak üzere ÇED raporu hazırlanacaktır.

ÇED Uygulamasının Yasal Dayanağı Nedir?

Anayasasının 56. Maddesinde: “Herkes sağlıklı ve dengeli bir çevrede yaşamak hakkına sahiptir. Çevreyi geliştirmek, çevre sağlığını korumak ve çevre kirlenmesini önlemek Devletin ve vatandaşların görevidir.“ ibaresiyle yer almıştır. Anayasada bu hükmün ve hakkın yer alması çevre mevzuatının da ülkemiz açısından geliştirilmesini ve uygulanmasını zorunlu hale getirmiştir. İlk Çevre Kanunu 09.08.1983 tarihinde 2872 sayı ile yayınlanmıştır.

Türkiye’de ve Avrupa’da ÇED Mevzuatı

İLK defa 1993 yılında yayımlanan ÇED Yönetmeliğinin, 7 defa ana değişiklik olmak üzere 17 defa değiştirildi, en son 03.10.2013 tarihinde yayımlanan yönetmeliği 1 yıl sonra tekrar değiştirildi. Avrupa Birliğinde bu yönetmeliğin 1985 yılında yayımlandı ve sadece 3 defa değişikliğe uğramıştır.

Yeni ÇED Yönetmeliğinde Neler var? 

Alışveriş merkezleri, golf tesisleri, toplu konut, demir yolu, beyaz eşya boyama tesisleri, tuz çıkarılması, orman alanlarının dönüştürülmesi ÇED kapsamından çıkarıldı. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, 2013 yılında yayınladığı Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED) Yönetmeliğinde baştan aşağı değişikliğe gitti. Yönetmeliğin eklerinde yapılan revizyon Resmi Gazete’de yayınlandı. Değişiklikle alışveriş merkezleri (AVM), hidroelektrik santralleri (HES), şehir hastaneleri, toplu konut projeleri ve golf sahaları ÇED’den muaf tutuldu. Çevre Mühendisleri Odası Başkanı Baran Bozoğlu, “Bu yönetmelik çevre katliamı demek. Anayasa Mahkemesi ÇED’den muafiyeti öngören değişikliği iptal etmişti. İşte çok tartışılacak yeni yönetmelikte öne çıkan değişiklikler:

Toplu Konutlar

Geçtiğimiz yıl Çevre Kanununa geçici 3. madde olarak konulan ve çok sayıda büyük projeye ÇED muafiyeti getiren değişiklik Anayasa Mahkemesi tarafından durduruldu. AYM’nin gerekçeli kararı henüz açıklanmamışken, Bakanlık mahkemenin reddettiği maddeyi yeniden yönetmeliğe koydu. Bir önceki yönetmelikte 2 bin konut ve üzeri konut içeren toplu konut projelerinde ÇED uygulanması gerekiyordu. Yeni yönetmelikte ise 500 konutun üzerindeki toplu konut projeleri için sadece proje tanıtım dosyası sunulması yeterli olacak.

Daha önce 500 yatak ve üzerindeki hastaneler “ÇED uygulanacak projeler listesinde” yer alıyordu. Ancak yeni düzenlemede bu zorunluluk kaldırıldı. Böylece şehir hastaneleri projeleri de ÇED kapsamı dışına çıkarıldı.

3. Köprü’de Durum

Yönetmelikte 3. köprü ve İzmir – Gebze otoyolu gibi projeler de Anayasa Mahkemesi kararına karşın ‘ÇED’den muaf’ tutuldu. Düzenlemeye göre söz konusu projelerde sadece bakanlığın uygun görmesi halinde ÇED istenecek.Tarım ve orman arazilerinin dönüştürülmesini sağlayan projeler de ÇED’den muaf tutulacak. Bu düzenleme ile orman ve tarım arazilerinde yapılacak projelerde, bu projelerin çevresel etkisinin incelenmesinin önü de tıkanmış oluyor. Çevre Mühendisleri Odası’na göre bu düzenleme orman ve tarım arazilerinin sonu anlamına geliyor. Çevre ve Şehircilik Bakanlığının yeni düzenlemesi ile metro gibi yer altı projeleri de ÇED’den muaf hale getirildi. Buna göre yapılacak bir metronun veya yeraltı çalışmasının çevresel etkisi istenmeyecek. Yeraltı sularının çıkarılmasına yönelik projelere de muafiyet getirildi. Yer altı suları tükenme tehlikesiyle karşı karşıya kalabilir. Yeni düzenlemeye göre 100 kilometre ve altı demir yolları ÇED’den muaf tutuldu. Beyaz eşya boyama fabrikaları ÇED’den muaf tutuldu. Buna göre beyaz eşya boyama yapmak için açılacak bir fabrika için çevresel etkisi değerlendirmesi istenmeyecek.Rüzgar enerjisi alanındaki projeler için de ÇED muafiyetinin önü açıldı. yeni düzenlemeye göre rüzgar enerjisi üretebilmek için tribün sayısı şartı getirildi.Deniz, göl ve nehirlerin dibinde; 3 milyon metreküp ve üzeri dip taraması ve malzeme çıkartılması ÇED’den muaf hale getirildi.

Hes’lere Dolaylı Muafiyet

Akarsu havzaları arasında su aktarımında 100 milyon metreküp altı ÇED’den muaf oldu. HES projelerine dolaylı muafiyet sağlanıyor. Büyük su temini projelerine ÇED’den muafiyet sağlanıyor. Baraj ve gölet oluşturulmasında enerji üretimi şartı kalktı. Enerji üretmese bile 10 milyon metreküp ve altı ÇED’den muaf olacak. Farklı akarsuları birleştiren projeler (boru tipi projeler) ÇED’den muafiyetin önü açılıyor.

Seramik üreten tesislerde ÇED uygulama sınırı 100 bin tondan 300 bin tona çıkarılıyor.
Fabrikaların sökülmesi de ÇED’den muaf tutulan bir başka önemli düzenleme. Buna göre nükleer, termik, demir çelik, enerji santrallarının sökülmesi ve kaldırılması süreci için ÇED raporu gerekmeyecek.
Alışveriş merkezleri, orman alanlarının dönüştürülmesi ÇED’den muaf. AB kriterlerine göre, bir yere AVM yapılabilmesi için ÇED raporu verilmesi şart.”

Yönetmelikteki, Çevresel Etki Değerlendirmesi Uygulanacak Projeler Listesi

• Rafineriler:
• Termik güç santralleri:
• Nükleer yakıt tesisleri:
• Metal endüstri tesisleri:
• Asbest çıkartılması ve asbest içeren ürünleri işleme veya dönüştürme tesisleri:
• Fonksiyonel olarak birbirine bağlı endüstriyel ölçekte üretim yapan kimya tesisleri:
• Patlayıcı ve/veya parlayıcı maddelerin üretildiği tesisler,
• Yollar ve havaalanları:
• Suyolları, limanlar ve tersaneler:
• Tehlikeli ve/veya özel işleme tabi atıklar:
• İnşaat yıkıntı ve hafriyat atıkları hariç olmak üzere alanı 10 hektardan büyük
• 10 milyon m³/yıl ve üzeri yeraltı suyu çıkarma veya suyu yeraltında depolama projeleri,
• Boru ile içme suyu taşımaları dışında kalan ve akarsu havzaları arasında, 100 milyon m³/yıl veÜzeri su aktarma projeleri,
• Göl hacmi 10 milyon m³ve üzeri olan baraj veya göletler,
• Kurulu gücü 10 MWM ve üzeri olan hidroelektrik santralleri,
• Kapasitesi 150.000 eşdeğer kişi ve/veya 30.000 m³/gün üzeri olan atık su arıtma tesisleri,
• Günlük kapasitesi 100 ton ve üzeri hayvan yetiştiriciliğinden kaynaklı dışkıların yakıldığı, geri
• Kazanıldığı ve/veya bertaraf edildiği tesisler,
• Hayvan kesim tesisleri:
• Hayvan yetiştirme tesisleri 5.000 baş ve üzeri büyükbaş yetiştirme tesisleri,25.000 baş ve Üzeri küçükbaş yetiştirme tesisleri, 900 baş ve üzeri domuz besi tesisleri,
• Kültür balıkçılığı projeleri, (1.000 ton/yıl ve üzeri üretim)
• Bitkisel ürünlerden ham yağ üretimi veya rafinasyon işleminin yapıldığı tesisler, [200 ton/gün
• Yağ ve üzeri.(kekik, papatya ve benzeri esansiyel yağlar hariç)]
• Süt işleme tesisleri, (Çiğ süt işleme kapasitesi 100.000 litre /gün ve üzeri)
• Maya fabrikaları, (25.000 ton/yıl ve üzeri)
• Şeker fabrikaları,
• Orman ürünleri ve selüloz tesisleri:
• Yıllık kapasitesi 3.000 ton ve üzeri olan kasar (Haşıl sökme,
• Ağartma, merserizasyon, kostikleme ve benzeri.) veya yıllık kapasitesi 3.000 ton ve üzeri olan
• Boyama birimlerini içeren iplik, kumaş veya halı fabrikaları,
• Madencilik projeleri:
• 500 ton/gün ham petrol, 500.000 m³/gün doğal gaz veya kaya gazının çıkarılması,
• Petrol, doğalgaz ve kimyasalların 40 km’den uzun 600 mm ve üzeri çaplı borularla taşınması,
• Çimento fabrikaları,
• Kapasitesi 50.000 m³ve üzeri olan petrol, doğalgaz, petrokimya ve kimyasal maddelerin
• Depolandığı tesisler,
• Ham deri işleme tesisleri, (Konfeksiyon ürünleri hariç) (2.000 ton/yıl ve üzeri)
• İhtisas Organize Sanayi Bölgeleri, (Ek-1 listesi ve ek-2 listesinde yer alan projeler)
• Pil ve/veya akü üretim tesisleri, (Montaj yapılan tesisler hariç)
• Tarım ilaçlarının ve/veya farmasötik ürünlerin etken maddelerinin üretildiği tesisler,
• Motorlu taşıtların üretimi, [Kara taşıtları (otomobil, otobüs ve benzeri);
• Tarım makinaları (traktör, biçerdöver ve benzeri); iş makinaları (dozer, ekskavatör ve benzeri);
• Savunma sanayi taşıtları (tank, zırhlı araç ve benzeri)] (montaj yapılan tesisler hariç)
• Demiryolu taşıtlarının üretiminin yapıldığı tesisler
• Motorlu hava taşıtlarının üretimi,
• Cam, cam elyafı, taş yünü ve benzeri üretim tesisleri, (100.000 ton/yıl ve üzeri)
• Lastik üretim tesisleri,
• Seramik veya porselen üretimi yapan tesisler, [Hammadde kapasitesi (çamur hazırlama,
• Astarlama, sırlama vb. işlemlerde kullanılan malzemeler)] (300.000 ton/yıl ve üzeri)
• Turizm konaklama tesisleri:(500 oda ve üzeri)
• Kurulu gücü 50 MWM ve üzeri rüzgar enerji santralleri,
• Jeotermal kaynağın çıkartılması ve kullanılması, (Isıl kapasitesi 20 MWE ve üzeri)
• Kurulu gücü 10 MWE ve üzeri güneş enerjisi santralleri,
• 154 KV (Kilovolt) ve üzeri gerilimde 15 km ve üzeri uzunluktaki elektrik enerjisi iletim hatları.