Sorularla Engellilik İndirimi Hakkında Bilinmesi Gerekenler?

Engellilerin hayat standartlarının iyileştirilmesi ve geliştirilmesi anayasal güvence altına alınarak anayasamızın 61. maddesinde, hüküm altına alınmıştır.

Engelli vatandaşlar ile engelli olmayanlar arasındaki, rekabet eşitsizliğini gidermek amacıyla vergi hukukunda çeşitli düzenlemeler yapılmıştır. Vergi hukukumuza göre yapılan bu düzenlemeleri aşağıda soru ve cevap yöntemi ile ayrıntılı açıklamaya çalıştım. Bu makalenin size ve çevrenize faydalı olması dileği ile unutmayalım ki her sağlıklı insan bir engelli adayıdır.

1. Engellilik İndirimi Nedir?

Gelir Vergisi Kanununa göre engellilik indirimi; çalışma gücü kayıp oranı asgari % 40 ve üzerinde olanların ücret ve/veya kazançlarına, girecekleri derecelere göre belirlenen miktarda indirimin uygulanmasıdır.

Engellilik bulgularına göre girecekleri derecelere esas oranlar;

• Çalışma gücünün asgari % 80’ini kaybetmiş bulunanlar 1. derece engelli,
• Asgari % 60’ını kaybetmiş bulunanlar 2. derece engelli,
• Asgari % 40’ını kaybetmiş bulunanlar ise 3. derece engelli sayılmaktadır.

2. Kimler Engellilik İndiriminden Yararlanacaktır?

Gelir Vergisi Kanununa göre engellilik indirimi uygulamasından;

•  Engelli ücretli,
•  Bakmakla yükümlü olduğu engelli bulunan ücretli,
•  Engelli serbest meslek erbabı,
•  Bakmakla yükümlü olduğu engelli bulunan serbest meslek erbabı,
•  Basit usulde vergilendirilen engelliler, yararlanabileceklerdir.

3. Engellilik İndirimi Tutarları Ne Kadardır?

Engelli sayılanların çalışma gücü kayıp oranlarına göre belirlenen dereceler itibariyle tespit edilen aylık engellilik indirimi tutarları 01.01.2014 tarihi itibariyle:

• Birinci derece engelliler için 800 TL,
• İkinci derece engelliler için 400 TL,
• Üçüncü derece engelliler için 190 TL olarak belirlenmiştir.

Söz konusu ücret tutarları hizmet erbabının ücretinden indirilmektedir.

4. Engellilik İndiriminden Yararlanmak İçin Ne Yapılmalıdır?

Engellilik indiriminden yararlanmak isteyen engelliler aşağıdaki belgelerle birlikte Vergi Dairesi Başkanlığı olan illerde ilgili Grup Müdürlüğüne, Vergi Dairesi Başkanlığı olmayan illerde ise Defterdarlıklara bağlı Gelir Müdürlüğüne, Bağımsız Vergi Dairesi bulunan ilçelerde Vergi Dairesi Müdürlüğüne, Vergi Dairesi bulunmayan ilçelerde ise mal müdürlüklerine bir dilekçe ile başvuracaklardır.

a. Engelli Hizmet Erbabı İçin:

• Çalıştığı iş yerinden alınacak çalıştığına dair işveren tarafından imzalanıp kaşelenmiş yazı (EK : 2)
• T.C. Kimlik Numarası
• İlgili yönetmeliğe uygun Sağlık Kurulu Raporu olanlar için rapor aslı veya noter tasdikli örneği
• Müracaat formu – Dilekçe (EK:1)

b. Hizmet Erbabının Bakmakla Yükümlü Olduğu Engelli Kişilerin Müracaatlarında:

• Çalıştığı iş yerinden alınacak çalıştığına dair işveren tarafından imzalanıp kaşelenmiş yazı (EK:2)
• Müracaat formu – Dilekçe (EK:1)
• Bakmakla yükümlü kişinin T.C. Kimlik Numarası
• Bakmakla yükümlü olduğuna dair belge
• İlgili yönetmeliğe uygun Sağlık Kurulu Raporu olanlar için rapor aslı veya noter tasdikli örneği

c. Engelli Serbest Meslek Erbabı İçin:

• Müracaat formu – Dilekçe (EK: 3)
• Vergi kimlik numarasını gösteren belge (Vergi levhasının fotokopisi)
• T.C. Kimlik Numarası
• İlgili yönetmeliğe uygun Sağlık Kurulu Raporu olanlar için rapor aslı yada noter tasdikli örneği

d. Serbest Meslek Erbabının Bakmakla Yükümlü Olduğu Engelli Kişiler İçin:

• Müracaat formu – Dilekçe (EK: 3)
• Vergi kimlik numarasını gösteren belge (Vergi levhasının fotokopisi)
• Bakmakla yükümlü kişinin ve engelli kişilerin T.C. Kimlik Numarası
• Bakmakla yükümlü olduğuna dair belge
• İlgili yönetmeliğe uygun Sağlık Kurulu Raporu olanlar için rapor aslı yada noter tasdikli örneği

e. Engellilik İndiriminden Yararlanma Hakkına Sahip Basit Usulde Vergilendirilen Engelliler İçin:

• Müracaat formu – Dilekçe (EK: 4)
• Vergi kimlik numarasını gösteren belge (Vergi levhasının fotokopisi)
• T.C. Kimlik Numarası.
• İlgili yönetmeliğe uygun Sağlık Kurulu Raporu olanlar için rapor aslı veya noter tasdikli örneği

5. Engellilik indirimi uygulamasının sağlayacağı yarar nedir?

Engelli sayılanların çalışma gücü kayıp oranlarına göre belirlenen dereceler itibariyle tespit edilen aylık engellilik indirimi tutarları yıllar itibariyle şöyledir:

Yıl	İlgili Mevzuat	Birinci derece Engelliler için(% 80)	İkinci derece Engelliler için(% 60)	Üçüncü derece Engelliler için(% 40)
2007	(259 Seri No.lu G.V.Tebliği)	570 TL	280 TL	140 TL
2008	(266 Seri No.lu G.V.Tebliği)	600 TL	300 TL	150 TL
2009	(270 Seri No.lu G.V.Tebliği)	670 TL	330 TL	160 TL
2010	(273 Seri No.lu G.V.Tebliği)	680 TL	330 TL	160 TL
2011	(278 Seri No.lu G.V.Tebliği)	700 TL	350 TL	170 TL
2012	(280 Seri No.lu G.V.Tebliği)	770 TL	380 TL	180 TL
2013	(284 Seri No.lu G.V.Tebliği)	800 TL	400 TL	190 TL
2014	(285 Seri No.lu G.V.Tebliği)	800 TL	400 TL	190 TL

Bu tutarlar, engelli ücretlilerde ve bakmakla yükümlü olduğu engelli kişi bulunan ücretlilerde aylık tevkifat matrahından düşülür.

Serbest meslek erbabı olan engelliler ile bakmakla yükümlü olduğu engelli kişi bulunan serbest meslek erbabının ve basit usulde vergilendirilenlerin yıllık beyan edilecek gelirlerinden (yukarıda aylık olarak belirlenen tutarlar yıllık olarak hesaplanarak)  indirilir.

Dolayısıyla, ücretlinin aylık matrahına girecekleri derecelere göre asgari % 15, serbest meslek erbabında ve basit usulde vergilendirilenler de ise yıllık kazançlarında asgari % 15 katkı sağlayacaktır.

6.Asgari geçim indirimi uygulamasından da yararlanabilir mi?

Engellilik indiriminden yararlanan bir ücretlinin gelir vergisi matrahı hesaplanırken engellilik indirimi mahsup edilecek ve engellilik indiriminin mahsubundan sonra kalan gelir vergisi matrahı üzerinden hesaplanan gelir vergisi tutarından da yıllık asgari geçim indirimi tutarının 1/12’si mahsup edilecektir. Mahsup edilecek tutar, kalan gelir vergisi tutarını aşamayacak ve  mahsup edilemeyen asgari geçim indirimi tutarı diğer dönemlerde mahsup edilemeyecektir.

Engellilik indiriminden yararlanan bir ücretlinin, indirim nedeniyle gelir vergisi matrahının kalmaması durumunda gelir vergisi tevkifatı yapılamayacağı için asgari geçim indirimi uygulamasından yararlanması mümkün değildir. Asgari geçim indirimi uygulamasında esas olan, ücretlinin vergi matrahının doğması ve bu matrah üzerinden de gerçek usulde gelir vergisi tevkifatının yapılmış olmasıdır. Ancak, engellilik derecesine göre engellilik indirimi uygulaması sonrasında ücretlinin gelir vergisi matrahının kalması veya hizmet erbabına aylık maaş ödemesi dışında vergiye tabi diğer ödemelerin yapılması durumunda, yapılan gelir vergisi tevkifatını aşmamak üzere, ücretlinin asgari geçim indiriminden yararlanması mümkün bulunmaktadır.

Ancak, ödenecek asgari geçim indirimi tutarı aylık asgari ücret üzerinden hesap edilen vergiden fazla olamayacaktır.
Konuya ilişkin bir örnek aşağıda verilmektedir.

Örnek: Bekar olan ve ikinci derece (aylık 400 TL) engellilik indiriminden faydalanmakta olan bir ücretlinin 2013 yılı asgari geçim indirimi tutarı şu şekilde hesaplanacaktır (Asgari ücret, 2013 yılı için aylık 978,60 TL, yıllık 11.743 TL olarak dikkate alınmıştır.):

2013 yılında Asgari Ücretin Yıllık Brüt Tutarı (978,60 x 12 =)	11.743 TL
Mükellefin Asgari Geçim İndirimi Oranı	50%
– Mükellefin kendisi için     % 50
Asgari Geçim İndirimine Esas Tutar (11.743 x % 50 =)	5.871,50 TL
Asgari Geçim İndiriminin Yıllık Tutarı ( 5.871,50 x % 15 =)	880,72 TL
Asgari Geçim İndiriminin Aylık Tutarı ( 880,72 / 12=)	73,39 TL

Bu ücretlinin ocak ayı için, asgari geçim indirimi mahsup işlemi aşağıdaki şekilde gerçekleştirilecektir:

2013 yılı Ocak Ayı Brüt Ücreti	978,60 TL
2013  yılı Ocak Ayı Tevkifat Matrahı	831,81 TL
İkinci Derece Engellilik İndirimi	400,00 TL
Engellilik İndirimi Düşüldükten Sonra Kalan Tevkifat Matrahı	431,81 TL
2013 yılı Ocak Ayı Ücretinden Hesaplanan Gelir Vergisi	64,77 TL
2013 yılı Ocak Ayı Mahsup Edilecek Asgari Geçim İndirimi Tutarı	73,39 TL
2013 yılı Ocak Ayı Ödenecek Gelir Vergisi	0 TL
2013 yılı Ocak Ayında Yararlanılacak Asgari Geçim İndirimi Tutarı	64,77 TL

Bu ücretlinin gelir vergisi matrahı hesaplanırken engellilik indirimi de mahsup edilecek, engellilik indiriminin mahsubundan sonra kalan gelir vergisi matrahı üzerinden hesaplanan gelir vergisi tutarından da yıllık asgari geçim indirimi tutarının 1/12’si olan (880,72 /12=) 73,39 TL mahsup edilecektir. Ancak mahsup edilecek tutar, kalan gelir vergisi tutarını aşamayacağından yalnızca 64,77 TL’lik kısmı ücretliye ödenecek ve (73,39– 64,77=) 8,62 TL asgari geçim indirimi farkı diğer dönemlerde de değerlendirilmeyecektir. Buna göre, işveren mahsup edilen asgari geçim indirimi tutarı kadar yani 64,77 TL ücretliye daha fazla ödeme yapacaktır.

7. Engelli indirimi ne kadar avantaj sağlar?

2014 YILI AYLIK ENGELLİLİK İNDİRİMİ TUTARLARI VE SAĞLANAN VERGİ AVANTAJI
ENGELLİLİK DERECELERİ	AYLIK İNDİRİM TUTARLARI	AYLIK VERGİ AVANTAJI
I. Derece Engelliler İçin (Çalışma gücünün asgari % 80’ini kaybetmiş olanlar)	800 TL	120 TL
II. Derece Engelliler İçin (Çalışma gücünün asgari % 60’ını kaybetmiş olanlar)	400 TL	60 TL
III. Derece Engelliler İçin (Çalışma gücünün asgari % 40’ını kaybetmiş olanlar)	190 TL	28,50 TL

Not: Vergi avantajı hesaplanırken asgari geçim indirimi dikkate alınmamıştır.

8. Bakmakla Yükümlü Olduğu Kişi Ne Demektir?

Engellilik indirimi uygulamasına ilişkin olarak yayımlanan tebliğle, bakmakla yükümlü olunan kişi tanımlanmıştır. Bu tabirden engelli kişinin tabi olduğu çalışma mevzuatı veya bağlı bulunduğu sosyal güvenlik kurumunun mevzuatına göre yükümlü sayılan anne, baba, eş ve çocukları anlaşılacaktır. Çocuklarda yaş sınırlamasına gidilmeksizin işlem yapılmaktadır.

9. Başka Amaçlarla Alınmış Raporlar Engellilik İndiriminde de Geçerli midir?

Engellilik indiriminden yararlanmak isteyen vatandaşlar diğer kurumların sevki sonucu aldıkları raporlarla (rapor aslı veya noter onaylı) ve gerekli diğer belgelerle birlikte ilgili müdürlüklere başvurabileceklerdir.

10. İş yerini Değiştiren Ücretliler Ne Yapacaklardır?

Herhangi bir şekilde iş yeri değiştiren ücretlilerin daha önce işlem tesis ettirdikleri müdürlüklere, yeni iş yerlerinin adreslerini bildirerek buradan yeni iş yerlerine hitaben yazı almaları yeterli olacaktır. Bu engellilerin yeniden rapor almalarına gerek yoktur. Bulundukları il sınırları dışına giden ücretliler de aynı şekilde hareket edebileceklerdir.

11. Asgari Geçim İndiriminin Hesaplanmasında Dikkate Alınacak Asgari Ücret Tutarı Nedir?

Asgari geçim indirimi tutarının hesaplanmasında, ücretin elde edildiği takvim yılı başında belirlenen 16 yaşından büyük işçiler için uygulanan asgari ücretin yıllık brüt tutarı esas alınmaktadır. 2013 takvim yılı boyunca asgari geçim indirimi tutarının hesaplanmasında dikkate alınacak asgari ücretin aylık brüt tutarı ile yıllık brüt tutarı şöyledir.

Engellilik İndiriminden Faydalanan Ücretlilerde Asgari Geçim İndirimi Uygulaması

Engellilik indiriminden yararlanan ücretlinin gelir vergisi matrahı hesaplanırken engellilik indirimi düşülecek, kalan gelir vergisi matrahı üzerinden hesaplanan gelir vergisi tutarından da yıllık asgari geçim indirimi tutarının 1/12’si mahsup edilecektir. İndirilecek tutar, kalan gelir vergisi tutarını aşamayacak ve asgari geçim indirimi farkı diğer dönemlerde de değerlendirilmeyecektir.

ÖRNEK: Eşi ücretli olarak çalışan, iki çocuğu olan ve 2. derece engellilik indiriminden faydalanan asgari ücretli Bay (X)’in, Şubat/2014 ayı asgari geçim indirimi tutarı şu şekilde hesaplanacaktır:

2014 yılında Asgari Ücretin Yıllık Brüt Tutarı: (1.071 x 12) 12.852 TL

Mükellefin Asgari Geçim İndirimi Oranı

• Mükellefin kendisi için %50
• Mükellefin çocukları için (%7,5+ %7,5) %15 % 65

Asgari Geçim İndirimine Esas Tutarı: (12.852 TL x % 65) 8.353,80 TL

Asgari Geçim İndiriminin Yıllık Tutarı: (8.353,80 TL x % 15) 1.253,07 TL

Hesaplanan yıllık tutarın 1/12’si olan (1.253,07/12=) 104,42 TL, aylık olarak hesaplanan gelir vergisi tutarından mahsup edilecektir.

Bu ücretlinin Şubat/2014 ayı için, asgari geçim indirimi mahsup işlemi aşağıdaki şekilde gerçekleştirilecektir:

2014 Yılı Şubat Ayı Brüt Ücreti: 1.071 TL

2014 Yılı Şubat Ayı Tevkifat Matrahı: 910,35 TL

İkinci Derece Engellilik İndirimi Tutarı: 400,00 TL

Engellilik İndirimi Düşüldükten Sonra Kalan Tevkifat Matrahı: 510,35 TL

2014 Yılı Şubat Ayı Ücretinden Hesaplanan Gelir Vergisi: 76,55 TL

2014 Yılı Şubat Ayı Mahsup Edilecek A.G.İ. Tutarı: 104,42 TL

2014 Yılı Şubat Ayı Ödenecek Gelir Vergisi –

2014 Yılı Şubat Ayında Yararlanılacak A.G.İ. Tutarı: 76,55 TL

Gelir vergisi hesaplanırken, %15 oranında sigorta primi ve işsizlik sigortası prim kesintisi yapılmıştır. 2014 yılı Şubat ayı brüt ücreti olan 1.071 TL den (1.071 x %15) 160,65 TL sigorta primi ve işsizlik sigortası primi indirilecektir. Dolayısıyla 2014 yılı Şubat ayı tevkifat matrahı (1.071- 160,65 =) 910,35 TL olacaktır. Bu ücretlinin gelir vergisi matrahı hesaplanırken engellilik indirimi de mahsup edilecek, engellilik indiriminin mahsubundan sonra kalan gelir vergisi matrahı üzerinden hesaplanan gelir vergisi tutarından da yıllık asgari geçim indirimi tutarının 1/12’si olan 104,42 TL mahsup edilecektir. Mahsup edilecek tutar hesaplanan gelir vergisi tutarını aşamayacağından ücretli yalnızca 76,55 TL’lik tutardan yararlanacak olup, kalan 27,87 TL tutar sonraki dönemlere devre dilemeyecektir. Asgari geçim indirimi yönünden yapılacak hesaplamalarda bu tutar 12 ay boyunca kullanılacak olup, 2014 yılının ikinci yarısında asgari ücretin farklı uygulanması bu hesaplamaları etkilemeyecektir.

265 seri numaralı Gelir Vergisi Genel Tebliğde yapılan açıklamaya göre, asgari geçim indiriminin yıllık tutarı, her ücretli için takvim yılı başında geçerli olan asgari ücret üzerinden hesaplanan yıllık vergi tutarını aşamayacak ve yılı içerisinde asgari ücret tutarında meydana gelen değişiklikler, asgari geçim indirimi uygulamasında dikkate alınmayacaktır.

Asgari geçim indirimi tutarının, ücretlinin aylık hesaplanan vergisinden fazla olması halinde, fazlası dikkate alınmayacaktır. Dolayısıyla, ücretlinin yararlanacağı aylık asgari geçim indirimi tutarı, aylık asgari ücret tutarı üzerinden hesaplanan aylık vergi tutarını aşamayacaktır.

12. Engellilik İndiriminden Faydalanan Hizmet Erbabı Asgari Geçim İndiriminden Nasıl Yararlanır?

Engellilik indiriminden yararlanan bir ücretlinin aylık gelir vergisi matrahı hesaplanırken engellilik indirimi mahsup edilecek, engellilik indiriminin mahsubundan sonra kalan gelir vergisi matrahı üzerinden hesaplanan gelir vergisi tutarından da yıllık asgari geçim indirimi tutarının 1/12’sinin mahsup edilmesi gerekmektedir. Mahsup edilecek tutar, kalan gelir vergisi tutarını aşamayacak ve mahsup edilemeyen asgari geçim indirimi tutarı sonraki dönemlerde de değerlendirilmeyecektir.

13. Engellilik İndiriminin Uygulamasında Özellik Gösteren Durumlar Nelerdir?

• Asgari geçim indirimi, mükellefin 18 yaşını veya tahsilde olup 25 yaşını doldurmamış çocukları için uygulanması gerekir. Bu yaş hadlerini aşmış olan ve mükellefle birlikte oturan veya mükellef tarafından bakılan bakıma muhtaç ve engellilik indiriminden faydalanan engelli çocuklar için asgari geçim indiriminden yararlanılması mümkün değildir.
• Ücretlinin çalıştığı bakanlık ve bu bakanlığa bağlı olarak kurulan döner sermayeden aldığı ek ödemeler ile maaş ödemelerinin tek işverenden alınan ücret olarak değerlendirilmesi ve bakmakla yükümlü olduğu çocuğunun rahatsızlığı nedeniyle faydalanması gereken engellilik indiriminin ek ödemeler ile maaş ödemelerine ilişkin ücretler toplamına uygulanması gerekmektedir.
• Ücretlilere yapılan ilave ödeme ve ikramiye ödemeleri de Gelir Vergisi Kanununun 61. maddesi hükmü gereğince ücret olarak değerlendirileceğinden söz konusu ücret ödemelerinin de hizmet erbabının asıl ücretine dahil edilerek engellilik derecesine uygun engellilik indirimi tutarlarının indirim konusu yapılması gerekmektedir.
• Ücret geliri elde edenlerin bakmakla yükümlü olduğu engelli kişi bulunması halinde, bu kişiler dolayısıyla engellilik indiriminden faydalanması mümkün bulunmaktadır.
• Şirket ortağı ve yönetim kurulu üyesi olan bir kimsenin şirketten yapılan huzur hakkı ödemeleri ücret niteliğinde olduğundan bu ödemelere engellilik indirimi uygulanacağı tabiidir. Ancak, kurumların idare meclisi başkan ve üyelerine verilen kar payları, menkul sermaye iradı olarak değerlendirileceğinden, sermaye payı oranında dağıtılan kar payına engellilik indiriminin uygulanması mümkün değildir.
• Gerçek usulde ticari faaliyette bulunanların engellilik indiriminden faydalanması mümkün bulunmamaktadır.
• Basit usule tabi mükelleflerin gelir vergisi matrahlarının tespitinde, engellilik derecelerine göre belirlenen tutarlar gelir vergisi beyannamesinde bildirilecek gelirlerden (yıllık olarak) indirim konusu yapmaları mümkündür.
• Emekli olarak işten ayrıldıktan sonra iş yerinde tekrar çalışmaya başlayanlara yapılan ve gelir vergisi tevkifatına tabi olan ücretlere engellilik indirimi uygulanması mümkün bulunmaktadır.
•  Aylık dönemler itibariyle yapılan ücret ödemelerinin vergilendirilmesi sırasında, engellilik indiriminin aylık ücret matrahını aşan kısmı için herhangi bir vergi iadesi yapılması mümkün değildir.
• Bankaların idari kararı sonucu, tek taraflı iradesi doğrultusunda banka emeklilerine yılda bir defa karşılıksız olarak yapılan kuruluş ikramiyesinin, Gelir Vergisi Kanununun 2. maddesinde yer alan gelirin unsurları kapsamında değerlendirilmediğinden bu ödeme nedeniyle engellilik indiriminden yararlanılması mümkün bulunmamaktadır.