Nevzat Erdağ Vergi, Sosyal Güvenlik ve İş Hukuku Uzmanı
Bir takipçimizin özel hal (adet) döneminin gerekçe gösterilerek iş akdinin işverence fesih edilmesi üzerine bu konuyu iş kanunumuz açısından inceledim. Takipçimiz regli olmaya başladığı ilk gün çektiği şiddetli ağrılar nedeniyle her ay, ayda bir kez bu sebeple izin kullanmaktadır. Bu durumdan rahatsız olan işveren de bu sebeple kadın çalışanının iş akdini fesih etmek istemektedir.
4857 sayılı İş Kanununun 85. maddesine dayanılarak kadın işçilerin hangi çeşit ağır ve tehlikeli işlerde çalıştırılabileceği Sağlık Bakanlığının görüşü alınarak Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca hazırlanan “Ağır ve Tehlikeli İşler Yönetmeliğin” de gösterilmişti. Bu madde 20/6/2012 tarihli 6331 sayılı yasanın /37 maddesi ile kaldırıldı
Söz konusu yönetmelik ekinde yer alan Ağır ve Tehlikeli İşlere ait çizelge de sıralanan ağır ve tehlikeli işlerden, karşısında (K) harfi bulunanlarda kadın işçiler çalıştırıla bilmekte, (K) harfi bulunmayanlarda ise kadın işçiler çalıştırılamamaktadır. İbareside 8 Şubat 2013 tarihli resmi gazetede yayınlanan Ağır ve tehlikeli işler yönetmeliğinin yürürlükten kaldırılmasına dair yönetmelik ile uygulamadan kaldırılmıştır bu konudaki boşluklar 6331 sayılı iş sağlığı ve güvenliği kanunu ve ilgili tebliğler ve yönetmelikler ile yapılıyor.
Ancak, kadın işçinin çalışabilmesine izin verilmiş olanlarında veya ağır ve tehlikeli olmayan işler de, doğum öncesi ve sonrasında 1 yıla kadar geçecek sürede, kadın işçinin daha hafif işlere verilmesi gerekmektedir. Ağır ve tehlikeli işlerden olmamasına karşın örneğin, sadece ayakta kalmayı, hafif de olsa yük taşımayı, uzanarak iş görmeyi gerektiren işlerde çalışan kadın işçilerin, özel dönemlerinde stres yaratan işlerden de uzak tutulmaları beklenmektedir.Bu konuda 6331 sayılı yasa işverene 10. maddesinde ” İşveren, iş sağlığı ve güvenliği yönünden risk değerlendirmesi yapmak veya yaptırmakla yükümlüdür. Risk değerlendirmesi yapılırken aşağıdaki hususlar dikkate alınır diyerek:
a) Belirli risklerden etkilenecek çalışanların durumu.
b) Kullanılacak iş ekipmanı ile kimyasal madde ve müstahzarların seçimi.
c) İşyerinin tertip ve düzeni.
ç) Genç, yaşlı, engelli, gebe veya emziren çalışanlar gibi özel politika gerektiren gruplar ile kadın çalışanların durumu.”tanımlaması ile kadın çalışanın çalışma şartları ve risklerin değerlendirilmesi yükümlülüğünü işverene getirmiştir
Kadın işçiler özel günlerinde ağır ve tehlikeli işlerde çalıştırılabilir mi?
Kadınlar, regli dönemlerin de ağır ve tehlikeli işlerde çalıştırılamazlar. Regli başlangıcı işçinin ihbar tarihi olduğu bahsettiğimiz Ağır ve Tehlikeli İşler Yönetmeliğin de gösterilmiştir. Yine, yönetmeliğe göre bu kapsamda olmakla beraber, kadınların çalışmasına izin verilmiş olanlarında çalışanlar, özel hal (adet) gördüklerinde bu işlerde çalıştırılamayacaklar, hafif işlere alınacaklardır. Özel hal süresi, yönetmelikle 5 gün olarak belirlenmiştir. Sürenin başlangıcı, kadın işçinin beyanına göre dikkate alınacaktır.
Kadın işçilerin, regli olduğu günler de ağır ve tehlikeli işlerde çalıştırılması halinde ne olacaktır?
Bu durumda kadın işçi 4857 sayılı İş Kanunu’nun 24.maddesine göre iş sözleşmesini tek taraflı fesih edebilecektir. Haklı fesih nedeni ile işvereninden kıdem tazminatı dahil olmak üzere ücret ve benzeri haklarını talep edebilecektir.
İşveren sadece kadın olmam nedeniyle özel hal (regl) dönemimi gerekçe gösterip hizmet akdimi feshedebilir mi?
4857 Sayılı Kanunun “Eşitlik” başlıklı 5. maddesine bakıldığında iş ilişkisinde cinsiyet, dil, ırk, din, siyasi düşünce vs. dayalı ayrımın yapılamayacağını düzenler. İş ilişkisinde, işverenin işçilerine eşit davranma zorunluluğunu içeren böylesine açık düzenleme, cinsiyet ayrımcılığının önlenmesini amaçlamaktadır.
Sorumuza dönecek olursak ırk, renk, medeni hal, aile yükümlülükleri, din, siyasi görüş ve benzerleri gibi cinsiyet, hamilelik, doğum veya özel hal (regl) dönemi hizmet akdinin feshi için geçerli sebep oluşturmaz. Hatta bu konuda işverenin kadın işçiye olumsuz davranışları mobbing uygulamasına girer.
