Çocuk Genç İşçi Çalıştırma Konusunda Bilmemiz Gereken Herşey

Çocuk Ve Genç İşçilerin Çalışma Koşulları Bakımından Korunma Hakları

1. Normal Çalışma Süresi

İş Kanunu’na göre, okula devam eden çocukların eğitim dönemlerindeki çalışma süreleri, eğitim saatleri dışında olmak üzere en fazla günde iki saat ve haftada on saat olabilir. İlköğretimi tamamlamış ve okula gitmeyen 15 yaşından küçük çocukların çalışma süresi günde yedi saat ve haftada otuz beş saatten fazla olamaz; bu gruptaki gençlerden on beş yaşını tamamlamış olanların çalışma süreleri günde sekiz, haftada kırk saate kadar arttırabilir (m.68,71)

2. Fazla Çalışma

İş Kanunu’na göre, ülkenin genel yararları yahut işin niteliği veya üretimin arttırılması gibi nedenlerle, işçiler onayları alınmak koşuluyla fazla çalıştırılabilirler (m.41). Fakat İş Kanunu’na ilişkin Fazla Çalıştırılma Yönetmeliği, 18 yaşını doldurmamış işçilerin fazla çalıştırılamayacağını düzenlemiştir (m.8). Bu nedenle İş Kanunu’na tabi çocuk ve genç işçilere fazla çalışma yaptırılamaz.

3. Dinlenme Hakkı

Dinlenme süreleri ara dinlenmesi, gece döneminde dinlenme, hafta tatili, ulusal bayram, genel tatil günlerinde dinlenme ve yıllık ücretli izin haklarını kapsamaktadır.13

3.1. Ara Dinlenmesi

Çocuk ve Gençlerin Çalıştırılması Usul ve Esasları Hakkındaki Yönetmeliğe (ÇGÇUEHY) göre, çocuk ve genç işçilere 2 saatten fazla 4 saatten az süren işlerde 30 dakika; 4 saatten 7,5 saate kadar olan işlerde çalışma süresinin ortasında 1 saat ara dinlenmesi verilmesi zorunludur (m.6).

3.2. Gece Dönemi, Hafta Tatili, Ulusal Bayram ve Genel Tatil Günlerinde

Dinlenme

Gece dönemi “iş yaşamında en geç saat 20.00’den başlayarak; en erken saat 06.00’ ya kadar geçen ve her halde 11 saat süren dönemdir” (İK, m.69). İş Kanununda öngörülen bu süre çocuk ve genç işçileri korumak bakımından yetersizdir. Bu nedenle, Çocuk ve Gençlerin Çalıştırılması Usul ve Esasları Hakkındaki Yönetmelik (ÇGÇUEHY), çocuk ve genç işçilerin günlük çalışma sürelerinin 24 saatlik zaman diliminde kesintisiz 14 saat dinlenme süresi dikkate alınarak uygulanacağını öngörmüştür (m.6). Bu düzenleme gereğince çocuk ve genç işçiler için gece döneminin başlangıcı ve bitişi 14 saatlik dinlenme süresine göre belirlenecektir. Umumi Hıfsızssıhha Kanununa (UHK) göre 12-16 yaş arasındaki çocuklar gece çalıştırılamazlar (m.174).

Çocuk ve Gençlerin Çalıştırılması Usul ve Esasları Hakkındaki Yönetmeliğe (ÇGÇUEHY) göre, çocuk ve genç işçilerin hafta tatili izinleri kesintisiz 40 saatten az olamaz (m.8). Çocuk ve Genç işçiler ulusal bayram ve genel tatil günlerinde çalıştırılamazlar (m.9). 3.3. Yıllık Ücretli İzin

İş Kanununun 53. Maddesi ve Çocuk ve Gençlerin Çalıştırılması Usul ve Esasları Hakkındaki Yönetmelik, çocuk ve genç işçiler için yıllık izin süreleri bakımından farklı düzenlemeler yapmıştır. Bu düzenlemeye göre, 18 ve daha küçük yaştaki işçilere verilecek ücretli yıllık izin 20 günden az olamaz. Bu iznin kesintisiz kullandırılması esastır. Ancak çocuk ve gencin yararına olduğu durumlarda ve isteği üzerine bu izin en fazla ikiye bölünerek verilebilir (ÇGÇUEHY, m.10). Okula veya eğitimine devam eden çocuk ve genç işçilere yıllık ücretli izin, okulların tatil olduğu, kursa ve diğer eğitim programlarına dönemlerde verilir (m.10). Öğrenime devam etmeyen çocuk ve genç işçiler, 14 yetişkinler gibi Yıllık Ücretli İzin Yönetmeliğine (YÜİY) tabidirler. Bu durumda olanlara yönetmeliğin, 15,18 ve 8. Maddeleri uygulanır.

3.4. Çocuk ve Genç İşçilerin Kimlik Hakları

İş Kanununun 75. Maddesi, işverenlere işçi özlük dosyası düzenleme yükümlülüğü getirmektedir. Bu maddeye göre, işveren çalıştırdığı her işçi için bir özlük dosyası düzenler. İşveren bu dosyada işçinin kimlik bilgileri yanında, bu kanun ve diğer kanunlar uyarınca düzenlemek zorunda olduğu her türlü belge ve kayıtları saklamak ve bunları istendiği zaman yetkili memur ve mercilere göstermek zorundadır.

3.5. Çocuk ve Genç İşçilerin Şiddete Karşı Korunma Hakkı

Çocuklara karşı şiddet uluslar arası ve ulusal hukuk tarafından yasaklanmıştır. Ancak Türk hukukunda iş yerinde çocuk ve gençlere yönelik şiddeti doğrudan yasaklayan özel bir düzenleme yoktur. Hatta TCK iş yerlerinde belirli ölçülerde şiddete izin vermektedir. Bu hükme göre, idaresi altında bulunan büyütmek, okutmak, bakmak, muhafaza etmek veya bir meslek veya sanat öğretmekle yükümlü olduğu kişi üzerinde sahibi bulunduğu terbiye hakkından doğan disiplin yetkisini kötüye kullanan kişiye bir yıla kadar hapis cezası verilir (m.232).

Çırak Çocukların Ve Gençlerin Hakları Çıraklık Kavramı

Çırakların hukuki durumunu ve eğitimini düzenleyen 3308 sayılı Çıraklık ve Mesleki Eğitim Kanunu’na göre, bir meslek dalında çıraklık sözleşmesi esasları uyarınca meslekle ilgili tüm bilgi, beceri ve iş alışkanlıklarını, iş içerisinde geliştiren kişiye çırak denilmektedir (m.3). Türk hukuk sisteminde çıraklar işçi niteliği taşımamaktadırlar. Nitekim mesleki eğitim kanununa göre, çıraklar öğrenci statüsünde olup iş yerinde çalışan personel (işçi) sayısına dâhil edilmezler ve böylece çıraklar, işçileri koruyucu iş mevzuatından da yararlanamamaktadırlar.

Mevzuatta Çırakların Yeri

1986 yılında çıkarılan 3308 sayılı “Çıraklık ve Mesleki Eğitim Kanunu”, 2001 yılında “Mesleki Eğitim Kanunu” adı altında değiştirilerek yeni düzenlemeler getirilmiştir. Bu kanunla mesleki eğitim kurulunun belirleyeceği mesleklerde, bu 15 mesleklerle ilgili iş yerleri ile teknik eğitim okul ve kurumlarındaki eğitim ve öğretim kapsama alınmıştır (Özşahin ve diğ., 1999).Mesleki Eğitim Kanununun kapsamına giren iş yerlerinde çalışan çıraklara Borçlar Kanunu ve kural olarak İş Kanunu hükümleri uygulanmaz. Çıraklar, iş akdine dayanarak çalışmadıkları için Sendikalar Kanununun, Toplu İş Sözleşmesi Grev ve Lokavt Kanununun da kapsamı dışında kalmaktadırlar.

Çıraklık şartları

Çırak olabilmek için aşağıdaki şartlar aranır:

a) 14 yaşını doldurmuş, 19 yaşından gün almamış olmak.(2)

b) En az ilköğretim okulu mezunu olmak.

c) Bünyesi ve sağlık durumu gireceği mesleğin gerektirdiği işleri yapmaya uygun olmak.

İlköğretim okulunu bitirmiş olanlar, bir mesleğe hazırlık amacı ile çıraklık dönemine kadar iş yerlerinde aday çırak olarak eğitilebilirler

Çırakların Çalışma Koşulları

Mesleki Eğitim Kanunu’na göre çırak olabilmek için çocuğun 14 yaşını doldurması, 19 yaşından gün almamış olması, ilköğretim okulunu bitirmesi, bünyesi ve sağlığı gireceği mesleğin gerektirdiği işleri yapmaya uygun bulunması gerekir. Ancak, 19 yaşından gün almamış kişilerden daha önce çıraklık eğitiminden geçmemiş olanlar, yaşlarına ve eğitim seviyelerine uygun olarak düzenlenecek mesleki eğitim programlarına göre çıraklık eğitimine alınırlar.Çıraklık sözleşmesi, iş yeri sahibi ile çırağın velisi veya vasisi ya da çırak ergin ise kendisi ile yazılı şekilde yapılır (MEK, m.13). Kanuna göre çıraklık süresi mesleklerin özelliklerine göre en az 2 yıl en çok 4 yıl arasında değişmektedir. Bu süreler kesintisiz uygulanır. Yıllık izin dışında 2 aydan daha uzun süren devamsızlıklar çıraklık süresine eklenir. Çıraklar,mesleğin özelliğine göre haftada 8 saatten az olmamak üzere genel ve mesleki eğitim görürler. Bu eğitime katılmaları için onlara ücretli izin verilir.Mesleki Eğitim Kanunu kapsamındaki iş yerlerinde 19 yaşından küçükler ancak çırak olarak çalıştırılabilirler. Çırağa ödenecek ücret ve ücretteki artışlar, Milli Eğitim Bakanlığınca belirlenen esaslara göre düzenlenecek çıraklık sözleşmesi ile saptanır. Ancak çırağa yaşına uygun asgari ücretin %30’undan aşağı ücret ödenmez. Çıraklara her yıl tatil aylarında 1 ay ücretli izin verilir (MEK, m.25-26).

Çıraklığa başlama ve çıraklık süresi

Çıraklığa bir deneme dönemi ile başlanır. Bu dönem mesleğin özelliğine göre bir aydan az, üç aydan fazla olamaz. Bu süre Bakanlıkça tespit edilir. Deneme döneminden sonra taraflar 10 gün içinde ilgili Mesleki Eğitim Merkezi müdürlüğüne başvurmadığı takdirde çıraklık sözleşmesi kesinleşir ve bu dönem çıraklık süresinden sayılır. Deneme döneminde ücret ödenir. Aday çıraklıktan çıraklığa geçenler deneme dönemini yapmış sayılırlar.

Ücret ve Sosyal Güvenlik

Aday çırak, çırak ve işletmelerde meslek eğitimi gören öğrencilere ödenecek ücret ve bu ücretlerdeki artışlar; aday çırak veya çırağın velisi veya vasisi veya kişi reşit ise kendisi; öğrenciler için okul müdürlüğü ile iş yeri sahibi arasında Bakanlıkça belirlenen esaslara göre düzenlenecek sözleşme ile tespit edilir. Ancak, işletmelerde meslek eğitimi gören örgün eğitim öğrencilerine, asgari ücretin net tutarının yirmi ve üzerinde personel çalıştıran iş yerlerinde yüzde 30’undan, yirmiden az personel çalıştıran iş yerlerinde yüzde 15’inden, aday çırak ve çırağa yaşına uygun asgari ücretin yüzde 30’undan aşağı ücret ödenemez.

Aday çırak, çırak ve öğrencinin eğitimi sırasında iş yerinin kusuru halinde meydana gelecek iş kazaları ve meslek hastalıklarından işveren sorumludur. Aday çırak, çırak ve öğrencilere ödenecek ücretler her türlü vergiden müstesnadır.Aday çırak, çırak ve işletmelerde meslek eğitimi gören öğrencilere sözleşmenin akdedilmesi ile 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanununun iş kazaları ve meslek hastalıkları ile hastalık sigortaları hükümleri uygulanır. Sigorta primleri 1475 sayılı İş Kanununun 33 üncü maddesi gereğince bunların yaşına uygun asgari ücretin % 50’si üzerinden Bakanlık ve mesleki ve teknik eğitim yapan yüksek öğretim kurumlarının bağlı olduğu üniversitelerin bütçesine konulan ödenekle karşılanır.Aday çırak, çırak ve işletmelerde mesleki eğitim gören öğrenciler hakkında 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanununun 23, 24, 35 ve 42 inci maddeleri hükümleri uygulanmaz. Ayrıca bunlara aynı Kanuna göre iş göremezlik ödenekleri bağlanacak sürekli iş göremezlik gelirine esas olacak günlük kazançların tespitinde sigorta primine esas tutulan ücret dikkate alınır.

İzin

Aday çırak, çırak ve işletmelerde mesleki eğitim gören öğrencilere işletmelerce her yıl tatil aylarında bir ay ücretli izin verilir.Ayrıca mazeretleri kabul edilenlere okul müdürlüğünün görüşü alınarak bir aya kadar ücretsiz izin de verilebilir.

Çıraklarla Alakalı Aklımıza Gelen Soru Ve Cevaplar

3308 sayılı çıraklık ve mesleki eğitim kanununun çırak çalıştıran işletmelere sağladığı yararlar nelerdir ?

 İlgili kanuna göre çırak çalıştıran iş yerlerine sağlanan faydalar aşağıdaki şekilde özetlenebilir;

 İş yerlerinde gelişen teknolojiye uyum sağlayabilecek elemanların yetiştirilmesi hızlandırılır.

 Çırakların sık sık iş yeri değiştirmesi önlendiğin den iş yeri şartlarına uyum sağlayabilecek elemanların yetiştirilmesi, istihdam edilmesi önemli bir sorun olmaktan çıkar.

 Çıraklara ödenen her türlü ücret vergiden muaf olup, yapılan harcamalar gider olarak gösterilebilir.

 Eğitime devam eden çırakların bir süre sonra yapacakları işlerin kalitesi yükselecek, malzeme, takım ve tezgahların bakımı, onarımı ve kullanılmasındaki verimlilik artacaktır.

 Çırakların Sosyal Sigortalar primleri Bakanlık bütçesinden karşılanmaktadır.

 Sınıfa giren çırağın sosyal yapısında meydana gelen gelişme iş yerindeki çırak-kalfa-usta ilişkilerini olumlu yönde etkileyecek, özellikle müşteri ile temasta olan çırağın tutum ve davranışlarındaki değişiklik iş yerlerinde belirgin bir düzelme sağlayacaktır.

 Çıraklık sistemi gençlerimizi ve çocuklarımızı alkol, kumar, uyuşturucu gibi kötü alışkanlıklardan koruyacak ve işletmeler topluma bu yönden önemli katkıda bulunabilecektir.

 Kanunlara uygun çırak çalıştırmayan iş yerlerinin karşılaştıkları ağır para cezaları gibi müeyyidelerden uzaklaşmış olacaklardır.

Her iş yeri çırak çalıştırabilir mi ?

3308 Sayılı Çıraklık ve mesleki Eğitim Kanununun ilgili maddelerine göre her işletmenin çırak çalıştırması mümkün değildir. Herhangi bir iş yerinin 3308 sayılı kanuna uygun olarak çırak çalıştırabilmesi için aşağıdaki özellikleri taşıması gerekmektedir.

 Çırağın çalışacağı meslek dalı kanun kapsamında bulunmalıdır.

 İş yerinde usta öğretici belgesi bulunan eleman olmalıdır. Ustalık belgesi bulunmayanların veya ustalık belgesi alma hakkına sahip olmayanların “ Usta Öğreticilik Kursları”na katılmaları mümkün olmadığından bu gibiler in aldıkları usta öğretici belgeleri çıraklık eğitimde işlem görmemektedir.

 Bakanlıkça hazırlanan model sözleşme çırak, çırağın velisi ve iş yeri yetkilileri tarafından imzalanmalı, iş yerinin bağlı bulunduğu mesleki kuruluştan numara alınarak Çıraklık Eğitim Merkezi Müdürlüğünce onaylanmalıdır.

 Mesleğin özelliğine göre; iş yerinde, çırağın sanatını öğrenebileceği miktarda makine ve takım bulunmalıdır.

İş yerimde çırak çalıştırmayı düşünüyorum ne yapmalıyım ?

İş yerinizde çırak yetiştirmeyi düşünüyorsanız öncelikle yapacağınız, iş durumunuzun çırak çalıştırmaya elverişli olup olmadığını değerlendirmektir. Bunun için kendinize şu soruları sorunuz;

a) Çırağın yetişeceği meslek dalı kanun kapsamında mıdır?

b) İş yerimde usta öğretici belgesi bulunan eleman var mıdır?

c) İşim gelişmeye ve çırak istihdam etmeye uygun mudur ?

d) İşe almayı düşündüğüm çırağın yaşı uygun ve en az ilkokul tahsili yapmış mıdır?

e) Çırağa mesleği öğretebilecek yeterli alet ve makine var mıdır ?

İş yerime almayı düşündüğüm çırakları nasıl bulabilirim ?

İş yerlerinde çırak çalıştıran işletmeler, çıraklarını genellikle gazete ilanları, iş yerlerinde ve çevresinde çalışanların yakınları ile temin etmektedirler. Çıraklık Eğitim Merkezi Müdürlükleri ile bağlı bulunduğunuz mesleki kuruluşlar, İş ve İşçi Bulma Kurumu bu konuda size yardımcı olabilirler.

Çıraklık sözleşmesi nedir, nasıl doldurulur ?

Aday çırak veya çıraklarla iş yeri yetkilileri arasında yapılan yazılı anlaşmaya SÖZLEŞME denir. Sözleşme çerçeve olarak Bakanlık tarafından matbu olarak hazırlanır.

Çıraklığa başlamak için ilk öğretimi bitirmek zorunluluğu var mı ?

İlgili kanun bir kişinin çırak olabilmesi için 1996/1997 öğretim yılından önce ilk okulu bitirenler ile daha sonraki tarihlerde ilk öğretim okulunu bitirmek zorunda olduklarını belirtmektedir.Bu duruma göre İlköğretim okulunu bitirip 14 yaşından küçük olmayanlar çırak olarak sözleşme yapabilirler.

Çıraklığa başlama yaşı kaçtır ?

3308 sayılı kanunun (a) bendine göre 14 yaşını doldurmuş, ilköğretim mezunu olanlar diğer şartların da uygun olması halinde çıraklık sözleşmesi yapabilirler.

Sözleşme yaparak çıraklık eğitimi merkezine kayıt yaptırdığım çırağı mı SSK’ya bildirecek miyim?

Bu tür bir bildiriye gerek yoktur. Çırağın, mesleki Eğitimi Merkezi Müdürlüğü’ne kaydı yapıldıktan sonra Sosyal Sigortalar Kurumu Müdürlüğü’ne bildirimde bulunulmayacaktır. Bu tür bir yanlış, iş yerine ekonomik külfetler yüklediği gibi, aynı kişi için iki sigorta kartı tanzim edilmesine ve karmaşıklığa neden olmakta, düzeltilmesi zaman almaktadır.

Çıraklık sözleşmesi yapmadan çırak çalıştırabilir miyim ?

Ülkemizde sanayi işletmelerinde 18 yaşından küçük olanlar 4 şekilde çalışabilirler:

a) 3308 sayılı Çıraklık ve mesleki Eğitim kanunun göre

b) 1475 sayılı iş kanununa göre

c) Borçlar kanununa göre

d) Kaçak olarak

Eğer işletmeniz 507 sayılı kanuna tabi olup, mesleğiniz kanun kapsamına giriyorsa 3308 sayılı kanunun 13. maddesine göre sözleşme yapma mecburiyeti bulunmaktadır.Bu durumda 507 sayılı kanuna göre çalışan ve meslekleri kanun kapsamına alınmış işletmeler, isteseler de Sosyal Sigortalar Kurumu primlerini kendileri ödemek suretiyle sözleşme yapmaktan kaçınamazlar. 507 sayılı kanuna tabi olmayan işletmeler 18 yaşından küçük olanları sözleşme yapmadıkları takdirde genç işçi olarak istihdam ederek, tüm Sosyal Sigortalar Kurumu primlerini ve vergilerini ödeyebilirler. Ancak bu durumda iş yerinde çalışan gencin kalfa veya usta unvanı alması gelecekte bağımsız iş yerini kurması çok güçtür.

Kanun kapsamına giren meslek dallarında kaçak çırak çalıştırmanın müeyyideleri var mıdır ?

3308 sayılı kanun kapsamına giren meslek dallarında iş yeri 507 sayılı kanuna tabiyse,sözleşme yapmadan çırak çalıştırılması halinde;ilgili kanunun 41. maddesine göre asgari ücretin 2/3’ünden başlayan ve fiilin tekrarı halinde cezayı iki kat arttıran, fiilin devam etmesi halinde meslekten geçici men cezalarının verileceğini belirtmektedir.18 yaşından küçüklerle çıraklık sözleşmesi yapmayan 507 sayılı kanuna tabi işletmelerde, 18 yaşından küçük olanlar çırak sayılmayacakların dan  1475 sayılı iş kanunu bu gibi durumlarda işletilmektedir.507 sayılı kanuna tabi olmayan ancak meslek dallarının kanun kapsamına girdiği işletmelerde, çıraklık sözleşmesi yapılmaması halinde tüm Sosyal Sigortalar Kurumu primleri ile vergilerinin iş yerince ödenmesi gerekmektedir. Buna uyulmaması halinde Sosyal Sigortalar Kurumu ve vergi borçları gecikme tarzı ile tahsil edilmekte olup 1475 sayılı kanun ile diğer Sosyal Sigortalar Kurumu ve vergi mevzuatına göre işlem yapılmaktadır.

İşletmelerde 3308 sayılı kanuna göre çalışan çırakların iş yeri sahibi veya temsilcisine karşı görev ve sorumlulukları nelerdir ?

Çıraklık sözleşmesinin 12. maddesine göre:

a) Kendisine verilen işleri dikkat ve itina ile severek yapmalı

b)Pratik ve teorik eğitimine düzenli şekilde devam etmek ve imtihanlarına girmek

c) İş yerine ait olup, kendisine emanet edilen ticari ve mesleki sır ve özelliklere saygı göstermek ve bu konuları başkalarına aktarmamak

d) İş yerine ait makine, araç ve gereçleri korumak

işletme yetkililerinin çıraklara karşı yükümlülükleri nelerdir ?

Çıraklık sözleşmesinin 11. maddesine göre:

a) Çırağın kalfalık imtihanında başarılı olmasını sağlayacak şekilde pratik eğitim

programlarına yetiştirmek

b) Çırağı mesleği ile ilgili işlerde çalıştırmak

c) Çırağı teorik eğitim için haftada 8-10 saat okula göndermek ve bu süre için

ücretini ödemek

d) Çırağın pratik eğitiminden sorumlu usta öğreticiyi görevlendirmek

e) Çıraklık süresini tamamlayan çırakların kalfalık imtihanına girmesini sağlamak

f) Çırağa yılda 1 ay ücretli izin vermek

Çırağa asgari ücretin % 30’undan az olmamak üzere ücret ödemek

Çırağın sözleşmesi iş yeri yetkililerince hangi durumlarda feshedilir ?

Milli Eğitim Gençlik ve Spor Bakanlığınca hazırlanan ve taraflarca imzalanan çıraklık sözleşmesinin işveren tarafından feshedilmesi 17. ve 20. Maddelerinde belirtilmiştir. Bu duruma göre; sözleşmenin işverence feshi bildirimli ve bildirimsiz fesih olmak üzere 2’ye ayrılmaktadır.

Önceden bildirmek suretiyle fesih :

a) Çırağın bir öğretim yılında toplam 20 saat (yaklaşık 2.5) gün teorik eğitime mazeretsiz devam etmemesi.

b) Çırağın bir yılda 3 gün kesintisiz veya 5 gün aralıklı mazeretsiz olarak devam etmemesi

c) ) Çırağın kendi hatası sonucu yaptığı zararın aldığı ücretin 3 katından fazla olması durumlarında çırağın sözleşmesi önceden bildirmek ve sözleşmede belirtilen süre kendisine verildikten sonra feshedilebilir. Bildirimli fesihlerde, bildirimin yapıldığı tarihten itibaren 3 gün içinde Çıraklık Eğitimi Müdürlüğü’ne yazılı bilgi vermek mecburiyeti vardır.

d) Çıkış bildirgesi merkezden alınan matbu evrak doldurularak merkeze bildirilir.

işveren veya işveren vekili, aşağıda yazılı hallerde sözleşmeyi çırağa veya velisine

herhangi bir bildirimde bulunmadan feshedebilir

a) Çırağın ; iş yeri sahibi, temsilcisi usta öğreticisi veya bunların aile üyelerinden birinin şeref ve haysiyetine dokunacak sözler sarf etmesi veya davranışlarda bulunması, bunlar hakkında şeref ve haysiyet kırıcı asılsız ihbar ve israflar da bulunması

b) Çırağın 1 yılda 10 gün aralıklı veya 5 gün aralıksız ve mazeretsiz olarak iş yerine gelmemesi

c) Çırağın 2 aydan fazla devamsızlığına sebep olan veya iş yerinde çalışanların sağlığını tehdit eden bu hastalığa tutulması

d) İş yeri yönetmenliğine, veya iş yeri sahibi veya temsilcisinin koyduğu iş düzenini bozucu harekette bulunmakta ısrar etmesi Yukarıdaki maddelere göre alınacak fesih kararının sebepleriyle birlikte çırağın velisine, reşit ise kendisine ve Çıraklık Eğitimi Merkezine 3 iş günü içinde bildirilmesi gerekmektedir.

Kimler çırak olabilir ?

Çırak olabilmek için aranan şartlar şunlardır:

a) En az ilköğretim okul mezunu olan, şartları taşıyan herkes (Yaş sınırı kalkmıştır.)

Bir iş yerinde çalışıyor olmak

b) Bünyesi ve sağlık durumu gireceği mesleğin gerektirdiği işleri yapmaya uygun olduğunu doktor raporu ile belirtmek

Aday çıraklıktan çıraklığa nasıl geçilir ?

İlköğretim okulunu bitirmiş olup 14 yaşından küçük olanlar, 14 yaşına kadar aday çıraklık sözleşmesi imzalayabilirler. Bu gibi durumlarda kendilerinde aranılan şartlar şunlardır ;

a) İlköğretim okulu bitirmiş olmalı

b) Bünyesi ve sağlık durumu gireceği mesleğin gerektirdiği işleri yapmaya uygun olduğunu doktor raporu ile belgelemek

c) Sözleşme imzalayan aday çıraklar 14 yaşına girince aday çırak sözleşmelerini çıraklık sözleşmeleri ile değiştirmekle yükümlüdürler.

Çırağın çalışma saatleri nedir; çırak fazla mesai yapabilir mi ?

3308 sayılı Çıraklık ve mesleki Eğitim kanununun 12. maddesine göre çırağın pratik eğitimi usta öğreticinin gözetiminde yapılır. Pratik eğitiminde 1475 sayılı iş kanununun 69. maddesi göz önünde bulundurulur demektir. 1475 sayılı iş kanununun 69. maddesi ise “Sanayi’ye ait işlerde 18 yaşını doldurmamış erkek çocuklarla her yaştaki kadınların gece çalıştırılmaları esas itibariyle yasaktır.”denilmekte yine aynı kanunun 65. maddesi ise: “iş hayatında gece en geç 20:00’de başlayarak en erken sabah 6:00’ya kadar geçen ve her halde 11 saat süren gün dönemidir.” Cümlesi ile gecenin tanımını yapmaktadır. Bu duruma göre çırağını ; sabah 6:00’dan ve gece saat 20:00’dan sonra mesaiye bırakılmasına izin verilmemektedir.

Çırakların askerlik tecil işlemleri nasıl yapılır ?

Askerlik çağına gelerek eğitimine devam eden çırağın her yıl en geç Nisan ayının ilk haftası içinde Çıraklık Eğitimi Merkezi Müdürlüğünce başvurması halinde, askerlik tecil işlemleri Çıraklık Eğitimi Merkezi Müdürlüklerince yapılır.

Çırak iş yerinde çalışırken iş kazası geçirirse iş veren ne yapmalıdır ?

Kazaya uğrayan çırağın uğradığı iş kazasının önemine göre en yakın SSK kuruluşuna götürene kadar hayati tehlikeyi atlatabilmesi için ilk müdahale iş yerinde yapılır. Daha sonra çırak bir sağlık kuruluşuna götürülür. Bu sağlık kuruluşu SSK olmalıdır. Örnekte görülen kaza raporu üç nüsha doldurularak bir nüshası SSK’ya, bir nüshası Çıraklık Eğitimi Merkezine, bir nüshası da iş veren tarafından yetkililere gösterilmek amacıyla çırağın iş yerindeki dosyasında saklanır.

İş kazası geçiren çırağın gerekli tedavisini yaptırmayan ve kaza raporu tutmayan ve durumu merkeze bildirmeyen iş yeri ne gibi zarara uğrar ?

Bu durum kişinin beyanı veya yapılan kontroller sonunda ortaya çıkarsa soruşturma başlatılır ve sonuçta çırağın ve SSK’ nın uğradığı zararlar iş verenden faizi ile birlikte tahsil edilir.

Çırakların iş yerinde denetimleri hangi kurumlar tarafından yapılacak ve neler kontrol edilecektir ?

1 Nisan 1987 tarih ve 19418 sayılı resmi gazetede yayınlanan “Çıraklık ve işletmelerde yapılan Meslek eğitiminin Denetimi hakkında yönetmenliğe göre;” Çırak çalıştıran işletmelerde denetim 3 ayrı kanun tarafından yapılacaktır:

a. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı iş müfettişleri

b. Sosyal Sigortalar Kurumu Sigorta müfettişleri

c. Çıraklık Eğitimi İnceleme ve Denetleme ihtiras komisyonu

d. Milli Eğitim Gençlik ve Spor Bakanlığı müfettişleri

İş veren istediği zaman çırağın sözleşmesini fesih edebilir mi?

Çırakların sözleşmelerinin hangi şartlarda fesih edileceği yukarıda anlatılmıştır. Yukarıda belirtilen şartlar oluşmamışsa çırağın sözleşmesini fesih edemez.

Yanımda çalışan çırak benden izinsiz ayrılırsa ne yapmalıyım?

1. Durum en geç üç iş günü içerisinde sözleşmenin imzalandığı Çıraklık Eğitimi Merkezi müdürlüğüne bildirilir.Merkezden alınacak olan matbu çıraklık sözleşmesi formu doldurularak çırağın sizin üzerindeki yasal sorumluluğunuz ortadan kalkar.

2. Bu durumda ayrılan çırağın bir başkasının yanında çalışabilmesi için eski işvereninin muvafakati gereklidir. Eğer iş veren muvafakat vermez ise çırağın o iş yerinden ayrılarak başka bir iş yerine girmesi mümkün değildir. Bu durumdaki çırağı çalıştıran ikinci iş yeri sahibi suç işlemiş sayılır. Zaten Çıraklık Eğitimi Merkezi Müdürlüğü’ de bu durumdaki bir sözleşmeyi kabul etmez.

3. Merkez müdürlüğü devreye girerek taraflar arasında uzlaşma sağlanmasına çalışır. Çırak eski iş yerine dönmemekte eski iş yeri’ de muffakat vermemekte ısrar ederse merkez müdürlüğünce görevlendirilen komisyon tarafların haklılıklarını araştırır. İş yeri çırağa karşı yasal sorumluluklarını yerine getirmiş ve çırak haksız ise çırağın eski iş yerine dönmesi sağlanır. Aksi taktirde kaydı silinerek çırağın başka bir iş yerinde çalışmasına izin verilmez. Eğer çırak iş yerinden ayrılmakla haklı ise çırağın yeni bir iş yerinde çalışmasına izin verilir.